 |
Świętokrzyski Park Narodowy – jeden z 23 parków narodowych na terenie Polski, utworzony w 1950 r.
Park położony jest w centralnej części Gór Świętokrzyskich i obejmuje: pasmo Łysogór (z najwyższym szczytem Łysicą – 612 m n.p.m. i Łysą Górą – 595 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego (z górami Psarską i Miejską), Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej, a także trzy eksklawy – Górę Chełmową, Las Serwis i Skarpę Zapusty (od roku 1996).
W 1950 r. część pasma Gór Świętokrzyskich nazwano Puszczą Jodłową im. Stefana Żeromskiego, który był zwolennikiem i rzecznikiem ochrony tego obszaru.
Historia parku
W roku 1920 powstał pierwszy w Górach Świętokrzyskich rezerwat na Chełmowej Górze. Cztery lata później utworzono kolejne dwa rezerwaty na najwyższych wzniesieniach: Łysicy i Łysej Górze. Jeszcze przed formalnym ustanowieniem parku (z dniem 1 maja 1950, jako drugiego po Białowieskim w Polsce) powstał rezerwat "Mokry Bór" (38,44 ha). Z chwilą powstania parku wszystkie istniejące wcześniej rezerwaty oraz obszar na Górze Miejskiej, nazwany "Czarny Las" (26,45 ha), stały się rezerwatami ścisłymi w granicach parku. Od wejścia w życie ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. są one zwane obszarami ochrony ścisłej.
Łączna powierzchnia 5 obszarów ochrony ścisłej wynosi 1731 ha.
Świętokrzyski Park Narodowy stanowi jeden obręb ochronny (odpowiednik nadleśnictwa w lasach państwowych; stanowisko nadleśniczego obrębu wchodzi w skład dyrekcji parku), podzielony na 8 obwodów ochronnych, odpowiedników leśnictw w lasach państwowych (w 1996 r., po powiększeniu ŚPN o Pasmo Klonowskie przewidziano 9 obwodów, ale w 2002 r., w ramach cięć budżetowych jeden z nich – Psary – został zlikwidowany, a jego obszar podzielony pomiędzy sąsiednie jednostki): Chełmowa Góra, Święty Krzyż, Dębno, Jastrzębi Dół, Dąbrowa, Podgórze, Święta Katarzyna, Klonów (wyliczone kolejno od wschodu).
Gołoborza
Na grzbietach górskich występują charakterystyczne rumowiska skalne – gołoborza, nadające krajobrazowi specyficzny charakter. Największe gołoborza znajdują się na Łysej Górze i na Łysicy. Niektóre z gołoborzy to:
- Gołoborze Kobendzy
- Biała Skałka
- Księża Skała.
Na gołoborzach spotyka się różnorodną roślinność: nitkowate glony, wątrobowce, mchy, porosty, torfowce i paprocie.
Większość terenu parku zajmują lasy jodłowe i bukowe, w niższych partiach pasm górskich występują bory sosnowe, mieszane, sosnowo-dębowe z domieszką jodły, modrzewia, świerka i buka.
Walory turystyczne
Zabytki
Warte odwiedzenia w Świętokrzyskim Parku Narodowym są:
- Muzeum przyrodnicze na Świętym Krzyżu. W muzeum można obejrzeć minerały i skamieniałości, florę i faunę oraz eksponaty związane z zagrożeniami parku, a także ekspozycję o parkach krajobrazowych Gór Świętokrzyskich.
- Klasztor benedyktynów świętokrzyskich z XII w. na Świętym Krzyżu. W okresie rozwoju opactwa (XIII i XIV w.) powstały tu najstarsze zabytki piśmiennictwa polskiego – Kazania świętokrzyskie i Pieśni Łysogórskie.
- Wał kultowy wokół Łysej Góry z IX i X w.
W bezpośrednim sąsiedztwie parku warte zwiedzenia są:
- klasztor sióstr benedyktynek z 1633 r. w Świętej Katarzynie
- kościół w Bielinach (wczesnobarokowy z pierwszej połowy XVII w.)
- kościół w Bodzentynie (gotycki z połowy XV w.)
- kościół w Słupi Nowej (późnorenesansowy z drugiej połowy XVII w.)
- budynek opactwa szpitalnego z XVI w. w Nowej Słupi
- muzeum starożytnego hutnictwa w Nowej Słupi
- Bodzentyn – kolegiata z XV wieku oraz ruiny zamku biskupiego, kapliczki św. Franciszka i św. Mikołaja położone przy szlaku ze Świętej Katarzyny na Święty Krzyż, tu znajduje się siedziba dyrekcji parku
- osada Tarczek – kościółek romański
- Chybice – gotycki kościół Kazimierzowski
- Grzegorzowice – kościółek z romańską absydą
- dymarki we wsi Nowa Słupia.
Szlaki turystyczne
Szlaki turystyczne na obszarze Świętokrzyskiego Parku Narodowego:
z Trzcianki przez Święty Krzyż, Przełęcz Hucką, Łysicę do Świętej Katarzyny (fragment głównego szlaku Gór Świętokrzyskich)
z Nowej Słupi na Święty Krzyż- z Bodzentyna do Świętej Katarzyny
z Łącznej przez Pasmo Klonowskie, Psary do Bodzentyna
z Barczy na Pasmo Klonowskie
przez enklawę ŚPN Góra Chełmowa
Zobacz też: świętokrzyskie szlaki turystyczne
Baza noclegowa
- Dom wypoczynkowy Jodłowy Dwór w Hucie Szklanej
- Dom Turysty w Świętej Katarzynie
- Schronisko młodzieżowe w Nowej Słupi
- Liczne kwatery prywatne
- Ośrodek Wypoczynkowy "Jodełka" w Św. Katarzynie