Charakterystyka Batalion
Batalion (bojownik batalion, bojownik zmienny, biegus bojownik, bojownik odmienny) (Philomachus pugnax) – średni ptak wędrowny z rodziny bekasowatych.
- Występowanie
- Zamieszkuje północno-wschodnią Europę i Syberię po Morze Ochockie i Cieśninę Beringa. Zimuje w interiorze Afryki, na Bliskim Wschodzie oraz w Indiach. Czasem skraca wędrówkę i dolatuje tylko do Morza Północnego i Wielkiej Brytanii. Przeloty w marcu-maju i lipcu-październiku. Podczas wędrówek jest jednym z najliczniejszych siewkowców obserwowanych w Polsce. Sporadycznie zalatuje do Ameryki Północnej.
- W Polsce skrajnie nielicznie lęgowy - rocznie zakłada gniazda od 50 do 80 samic, na rozproszonych, nieregularnie zajmowanych stanowiskach głównie w północnej części kraju[3]. Nie wiadomo, ile jest samców. Gwałtowny spadek liczebności następował od lat 80. XX wieku; jeszcze na przełomie lat 70. i 80. oceniano ją na 300-400 samic, a w połowie lat 80. - na 150-200 samic. Batalion występuje głównie na Bagnach Biebrzańskich, ale nastąpił tam drastyczny spadek liczebności związany z zarastaniem torfowisk. Poza tym dawniej gniazdował w dolinie Bugu (rejon Drohiczyna i Serocka) oraz nad Zalewem Sulejowskim na Pilicy. Pojedyncze lęgi stwierdzano również na Polesiu Lubelskim, nad jeziorem Jamno i u ujścia rzeki Redy. Z pewnością przestał już gniazdować, ze względu na osuszenie terenu, na Bagnach Kramskich w byłym woj. konińskim, w dolinie Narwi (okolica Suraża i Tykocina) i w dolinie Bzury (rejon Łęczycy). W Polsce, obok Niemiec, Belgii, Holandii i Francji, przebiega jego południowa granica występowania.
- Cechy gatunku
- Silnie zaznaczony dymorfizm płciowy. Samica wielkości kosa, samiec wyraźnie większy. Typowa sylwetka brodźca, nogi długie, mała głowa, krótka szyja, dziób krótszy od głowy lekko wygięty do dołu. Ogon i kuper tylko po bokach białe. W szacie godowej, od kwietnia do sierpnia, pióra na przodzie szyi tworzą jednobarwną lub prążkowaną kryzę (czarną, czerwonobrązową lub białą). Długie, zakręcone pióra na potylicy tworzą rodzaj uszu. Przód i boki głowy nieopierzone, pokryte brodawkowatą skórą. Kolory "uszu", kryzy i nagiej skóry silnie zmienne - od bieli, beżu, żółci, pomarańczu, po niebieski, purpurowy, czarny. Zmienny również rysunek - od jednolitego koloru po plamki i prążki. Wszystko to sprawia, że ubarwienie każdego z samców batalionów jest równie niepowtarzalne jak ludzkie linie papilarne. Odnosi się to również do ubarwienia nóg i dzioba. Grzbiet i skrzydła u wszystkich ptaków szarobrązowe z ciemnymi plamkami, brzuch jasnoszary. Pióra płaszcza często odstają. Dziób ciemny, kolor nóg zmienny - od czerni po oliwkowożółty i czerwony. Samice w szacie godowej mają wierzch ciała, szyję i pierś szarobrązową z dużymi czarnymi polami.
- Samce w szacie spoczynkowej, samice i osobniki młodociane ubarwione podobnie. Można je pomylić wtedy z innymi siewkowcami. Wierzch ciała szarobrązowy z ciemnymi plamkami, brzuch jasny. Brak kryzy, "uszu", a cała głowa, również u samców, opierzona. Mimo, że samiec jesienią jest podobny do samicy, to jest jednak od niej o 1/3 większy. U młodych szyja i podgardle są rudawe, brązowoszary wierzch z wyraźniejszym łuskowaniem, brzuch beżowy, a nogi od barwy szlamistej do zielonkawej, potem przechodzą w żółtą, a u dorosłych w czerwonopomarańczową.
- W locie na skrzydłach widać wąski jasny pas i ciemniejsze przyśrodkowe sterówki ogona, który jest od góry obrzeżony na biało. Zaniepokojone bataliony wydają głuche "ga gag ga", ale raczej rzadko się odzywają.
- Wymiary średnie
- dł. ciała ok. 29-32 cm (samiec), 22-26 cm (samica)
rozpiętość skrzydeł ok. 44-59 cm
waga ok. 70-255 g - Biotop
- Rozległe, wilgotne, krótko ścięte i słabo użytkowane łąki w pobliżu małych zbiorników wodnych, torfowiskach oraz bagna. Preferuje pas północnoeuropejskiej i azjatyckiej tundry. W czasie przelotów odpoczywa na wilgotnych łąkach i mulistym podłożu.
Samiec terytorialny w upierzeniu godowym
Samiec satelitarny z białą krezą
- Toki
- Na lęgowiska samce wracają do Europy Środkowej pod koniec marca i na początku kwietnia, a 2-3 tygodnie później samice. Różnicę w czasie samce wykorzystują na dokończeniu pierzenia, tak, że zwykle samice zastają je już w barwach godowych. Na wiosnę samce podczas toków zbierają się w grupy na suchych miejscach wśród podmokłych łąk i bagien, a następnie rytualnymi walkami starają zwrócić na siebie uwagę samic. Każdy samiec ma określone terytorium tokowe z którego przywabia samice, o średnicy 25-40 cm. Broni go agresywnie. Cały ten teren porównywany jest do areny w której centrum znajduje się samiec o najwyższej randze. Jak tylko zobaczą samice samce stroszą pióra czubów i kryz, trzęsą głowami, rozkładają pióra ozdobne i ogony, drepczą w miejscu, podskakują w górą, biegają tam i z powrotem. Wdają się też w udawane walki na dzioby i pazury z konkurentami. Samice przechadzają się miedzy nimi i wybierają tego samca, który najokazalej przedstawił swoje upierzenie i barwy. Samiec w tym czasie kłania się im mając nastroszone pióra. Mimo to zachowania te nie tworzą więzi pomiędzy partnerami. Po zapłodnieniu samce zostawiają samicę i wracają na tokowisko. Takie zachowania godowe powodują jednocześnie, że jeden samiec może zdobyć parę samic (które chętniej wybierają samce o wysokiej randze), a inne - żadnej.
- Nie ma tu dłuższego łączenia się w pary, wspólnej budowy gniazda. Warto też wspomnieć o samcach satelitarnych, pozbawionych swojego terytorium. Nie wykazują agresywnego zachowania, więc są tolerowane przez inne samce.
- Gniazdo
- Na ziemi, w suchym miejscu. Samica wyszukuje wilgotne miejsca w trawach, gdzie wygrzebuje jamkę, którą wyścieła źdźbłami i liśćmi traw.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju-czerwcu 4 jaja o różnej barwie, przeważnie są brązowo lub zielonkawo nakrapiane.
- Okres lęgowy
- Jaja wysiadywane są przez okres 21-22 dni tylko przez samicę. Pisklęta usamodzielniają się po około 3 tygodniach. Opiekuje się nimi tylko samica. Od sierpnia bataliony zbierają się w liczne stada dochodzące nawet do tysięcy osobników. Jesienne przeloty trwają do października.
- Pożywienie
- Bezkręgowce, głównie dorosłe owady i ich larwy, pająki, skorupiaki wodne oraz ślimaki, uzupełnione pokarmem roślinnym, a podczas przelotów i na zimowiskach zjadają też nasiona. Zbierają je z powierzchni ziemi, wybierają z wody lub chwytają w płytszych wodach. Batalion żeruje spokojnie chodząc lub brodząc na płytkich głębokościach.
- Ochrona
- Objęty ochroną gatunkową ścisłą. Zagrożeniami dla tego gatunku jest osuszanie bagien i zarastanie krzewami podmokłych łąk.
Systematyka
Domena | eukarionty |
Królestwo | zwierzęta |
Typ | strunowce |
Podtyp | kręgowce |
Gromada | ptaki |
Podgromada | Neornithes |
Nadrząd | neognatyczne |
Rząd | siewkowe |
Rodzina | bekasowate |
Podrodzina | biegusy |
Rodzaj | Philomachus Merrem, 1804 |
Gatunek | batalion |
Nazwa systematyczna | |
Philomachus pugnax | |
(Linnaeus, 1758) | |
Podgatunki | |
|
|
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) | |
najmniejszej troski
|
Zobacz też inne Ptaki (aves):