Dikdik Kirka (Madoqua kirkii) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny krętorogich zaliczany do antylop, blisko spokrewniony z Madoqua guentheri. Wyewoluowały w miocenie ok. 12 mln. lat temu.

Występowanie i biotop

Obecny zasięg występowania gatunku obejmuje obszary środkowej i południowej Afryki – południowo-zachodnia Angola, środkowa i południowa Kenia, Namibia, południowo-wschodnia Somalia, środkowa Tanzania i Namibia.

Jego siedliskiem są suche tereny w pobliżu gęstych krzewów, wśród których zwierzęta te ukrywają się i żerują.

Charakterystyka ogólna

Wygląd

Ubarwienie grzbietu jest brązowe lub żółtawoszare, głowa i nogi płowe, a spodnia część ciała i wewnętrzna strona nóg – biała. Duże oczy otacza pierścień jasnych włosów.

U samców występują krótkie ok. 11 cm rogi, które mogą być osłonięte kępą włosów.U samic występują dwie pary sutków. Wąskie i długie racice są ostro zakończone. Charakterystyczną cechą dikdików jest ruchliwa górna warga, która wraz z nozdrzami wystaje lekko przed wargą dolną.

Dikdik Kirka w Namibii

Dikdik Kirka w Namibii

Tryb życia

Dikdiki są najbardziej aktywne wczesnym rankiem i późnym popołudniem, ale wykazują również aktywność w ciągu nocy. Żyją pojedynczo lub parami. Są zwierzętami terytorialnymi. Granice zajmowanego obszaru znakują kałem, moczem i wydzieliną gruczołów przyocznych. Rytuał znakowania wykonywany jest przez samca i przez samicę. Samiec zajmuje się obroną terytorium przed innymi przedstawicielami tego samego gatunku. Po swoim terenie poruszają się ustalonymi ścieżkami. Są też zwierzętami nieśmiałymi, spędzającymi większość czasu w ukryciu. Wystraszone uciekają zygzakiem, wydając przy tym dźwięki brzmiące jak dik-dik lub zik-zik. W czasie ucieczki osiągają prędkość do 42 km/h.

Podstawę ich diety stanowią liście krzewów i drzew, a uzupełnieniem są trawy, pąki, owoce i zioła. Żyją do 10 lat, ale średni czas życia w warunkach naturalnych wynosi 3-4 lata. W niewoli zanotowano dikdika w wieku 14 lat.

Rozród

Samice dikdika Kirka osiągają dojrzałość płciową w wieku ok. 6-8 miesięcy, a samce ok. 12 miesięcy. Są prawdopodobnie gatunkiem monogamicznym. Tworzą pary zajmujące obszar 5-30 hektarów. Po ok. 170-dniowej ciąży samica rodzi jedno młode ważące 560-680 g, które karmi mlekiem przez 6 tygodni, pozostając z nim w ukryciu. Przeżywalność młodych szacowana jest na 50%. Siedmiomiesięczne dikdiki osiągają już pełne wymiary i są wówczas zmuszane do opuszczenia terytorium rodziców, młode samce – przez ojca, a samice – przez matkę. Samica może rodzić dwa razy w ciągu roku.

Podgatunki

Wyróżniono 7 podgatunków:

• Madoqua kirkii kirkii
• Madoqua kirkii cavendishi
• Madoqua kirkii damarensis
• Madoqua kirkii hindei
• Madoqua kirkii langi
• Madoqua kirkii nyikae
• Madoqua kirkii thomasi

Znaczenie

Zabijane głównie ze względu na skórę, z której wyrabiane są m.in. rękawiczki. Na parę rękawiczek potrzebne są skóry z dwóch dikdików.

Zagrożenia i ochrona

Do naturalnych wrogów dikdików należą lamparty, gepardy, szakale, pawiany, orły i pytony. Pomimo intensywnych polowań w niektórych regionach dikdik Kirka jest uważany za gatunek liczny. Nie jest objęty konwencją waszyngtońską CITES, a w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (least concern – niskiego ryzyka)^[4].