Głowacz białopłetwy (Cottus gobio) – gatunek drapieżnej, słodkowodnej ryby z rodziny głowaczowatych.

Występowanie
Europa z wyjątkiem północnej Skandynawii, Włoch, Grecji, Irlandii, Szkocjii i południowej części Półwyspu Iberyjskiego

Żyje w rwących potokach z czystą, dobrze natlenioną wodą, rzekach i jeziorach z kamiennym lub żwirowo-kamiennym dnem oraz słonawych wodach estuariów dużych rzek. Prowadzi przydenny tryb życia. Większość czasu spędza schowany pod kamieniami. Bardzo czuły na zanieczyszczenie wody i spadki zawartości tlenu.

Opis
Osiąga 10-15(18) cm długości. Ciało krępe, lekko grzbietobrzusznie spłaszczone, zwężające się ku tyłowi, nagie (bez łusek). Szeroka, duża głowa z dużym otworem gębowym w położeniu końcowym oraz wysoko osadzonymi oczami. Dwie płetwy grzbietowa, druga większa i dłuższa, szerokie płetwy piersiowe. Pęcherz pławny szczątkowy, przez co porusza się wyłącznie skokami.

Ubarwienie zmienne, w zależności od środowiska. Osobniki żyjące na jasnym podłożu mają ciało brązowawe, zaś na ciemnym podłożu spotyka się osobniki nawet prawie czarne. Na wszystkich płetwach, z wyjątkiem brzusznych, występują ciemne paski. Płetwy brzuszne białe, pozbawione pasków.

Odżywianie
Żeruje o zmierzchu. Żywi się bezkręgowcami, głównie owadami i skorupiakami[3]. Zdobycz wyszukuje w szczelinach między kamieniami. Wbrew spotykanym w literaturze opiniom ikra i larwy innych ryb nie są podstawowym pokarmem głowacza białopłetwego. Informacje te dotyczą głowacza pręgopłetwego.

Rozród
Trze się w IV i V. Ikra jest zazwyczaj składana na spodniej stronie kamieni, czasem w jamkach na piaszczystym dnie. Samiec wynajduje wśród kamieni odpowiednie miejsce które samica dokładnie oczyszcza. Jaja są stosunkowo duże (do 2 mm), samiec strzeże jej, zapewniając stały dopływ świeżej natlenionej wody wachlującymi ruchami płetw. Wylęg następuje po około 3 tygodniach.

Ciekawostki
W Niemczech i Austrii uznany za rybę roku 2006. Jego obecność wskazuje na dobrą jakość wody (gatunek wskaźnikowy).

Ochrona
Gatunek zagrożony w skali europejskiej (kat. LR/lc)[4], ujęty w dyrektywie habitatowej UE. W Polsce objęty ścisłą ochroną. Gatunek umieszczony również w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt z kategorią NT.