Charakterystyka Hełmiatka
Hełmiatka (kaczka hełmiasta) (Netta rufina) – gatunek średniego wodnego ptaka wędrownego z rodziny kaczkowatych, zamieszkujący południową część krainy palearktycznej od Półwyspu Iberyjskiego po Azję Środkową. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego i południowej Azji, dokąd odlatuje od września do listopada. Od końca XX wieku coraz częściej występuje w Europie. W jej południowej części jest gatunkiem osiadłym. W Polsce nielicznie gniazduje na Mazurach (rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno), w pozostałych rejonach kraju bardzo rzadka. Łączna liczebność oceniana jest na 15– 20 par.
samica
samica
- Cechy gatunku
- Samiec w okresie godowym: upierzenie dolnej części szyi, piersi, brzucha, kupra i pokryw skrzydłowych czarne, boki białe, a wierzch szary. Dziób karminowoczerwony, głowa i górna część szyi kasztanowordzawa, wydłużone pióra potylicy tworzą puszysty, nastroszony czub, przez co czoło wydaje się być wypukłe. Czerwone łapy i dziób odróżniają go od innych kaczek nurkujących. Na skrzydle białe lusterko z różowawym nalotem, w locie tworzące u obu płci szeroki biały pas. Samica i młode: szarobrązowe, z jasnym policzkiem i spodem ciała, brunatną czapeczką, białym lusterkiem z brązowawym nalotem i ciemnym wierzchem głowy. Kaczka ma też ciemnoszary dziób przyozdobiony różową plamą sięgającą czapeczki. Samiec w okresie spoczynkowym podobny, lecz o czerwonym dziobie. Odzywa się głuchym "gueng" lub dźwięcznym "bet". Kaczka wydaje chrapliwe "karr".
- Wymiary średnie
- Długość ciała ok. 53–57 cm
- Rozpiętość skrzydeł 72-82 cm
- Masa ok. 0,8–1,5 kg
- Biotop
- Większe stawy i jeziora, gdzie gęsto zarośnięte połacie sąsiadują z głębokimi oczkami czystej wody. Występuje też na słonych i słonawych akwenach nieporośniętych roślinnością.
- Toki
- Na lęgowiska wraca w marcu i kwietniu parami. W czasie toków samiec czasami karmi samicę roślinami wodnymi.
- Gniazdo
- Gnieździ się pojedynczo w pobliżu wody, czasem w małych koloniach. Podstawę stanowią zwały starej trzciny, rzadziej zakłada je na lądzie pod osłoną krzewów lub trzciny. Jej stożkowate gniazda można spotkać też na stawach skąpiej porośniętych, ale bogatych w wyspy. Zbudowane są z napotkanych w okolicy materiałów roślinnych. Wokół gniazda hełmiatki budują stabilny wał, który podtrzymuje pokłady szarego puchu przetkanego brunatnymi lub białymi drobnymi piórami pokrywowymi.
- Okres lęgowy
- Jeden lęg w roku (powtarzany w przypadku utraty lęgu). Samica składa 6–14 kremowo-żółtych lub bladozielonych jaj, a następnie wysiaduje je sama przez okres 26–28 dni. Matka wodzi kaczęta przez 2 miesiące. W puchu na boku ciała mają one po 4 żółte plamy. Pisklęta uzyskują zdolność latania po 8 tygodniach.
- Pożywienie
- Zielone części roślin wodnych z niewielką ilością pokarmu zwierzęcego – pączki, młode pędy, kłącza, nasiona, ale też mięczaki, skorupiaki i owady. Żeruje zawsze w wodzie, nurkując, bądź gruntując, jak kaczki właściwe.
- Hełmiatka jest zaliczana do kaczek nurkujących (grążyc), choć faktycznie jest formą pośrednią w stosunku do kaczek pływających. Przeważnie przebywa na wodzie (charakterystycznie głębiej zanurzając przednią część tułowia) i tylko czasami nurkuje. W ten sposób zdobywa jedynie 30% pokarmu. Nigdy nie żeruje na lądzie.
- Status i ochrona
- Gatunek nie jest zagrożony wg danych IUCN (status LC - least concern). W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą. Jest coraz liczniejszy, w czym pomaga ochrona miejsc lęgowych.
Systematyka
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | ptaki |
| Podgromada | Neornithes |
| Nadrząd | neognatyczne |
| Rząd | blaszkodziobe |
| Rodzina | kaczkowate |
| Rodzaj | Netta |
| Gatunek | hełmiatka |
| Nazwa systematyczna | |
| Netta rufina | |
| (Pallas, 1773) | |
| Kategoria zagrożenia (CzKGZ) | |
 najmniejszej troski
|
|
Zobacz też inne Ptaki (aves):
