Kania ruda, kania rdzawa (Milvus milvus) – duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych.

Występowanie

Kania ruda w locie

Zamieszkuje Europę, Azję Środkową, północną Afrykę oraz Wyspy Kanaryjskie i Wyspy Zielonego Przylądka. W Europie występuje w części zachodniej i środkowej, we wschodniej Anatolii po Morze Czarne, więc ma bardziej ograniczony zasięg niż kania czarna. Populacje południowe osiadłe, a zamieszkujące pas klimatu umiarkowanego – wędrowne, przeloty III–IV i VIII–XI. Europejskie kanie nie wędrują jesienią jednak daleko, głównie nad Morze Śródziemne. Światowa populacja liczyć może około 20 000 - 30 0000 osobników.

W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy (600–700 par), występuje prawie wyłącznie na zachodzie kraju (Wielkopolska, Pomorze, część Dolnego Śląska oraz Warmii i Mazur). Niektóre osobniki w Europie Środkowej mogą zimować, ale przeważnie w pobliżu wysypisk śmieci lub innych miejsc obfitujących w pokarm.

Jeszcze w połowie XIX wieku kania ruda uznawana była za jeden z liczniejszych gatunków ptaków szponiastych w Polsce. Pod koniec tamtego stulecia aż do połowy XX wieku w Wielkopolsce była rzadkością, a na Śląsku uznano ją za nielęgową. Zanikła wtedy populacja w części centralnej i wschodniej. Jednak od kilkudziesięciu lat notuje się znaczniejszy wzrost liczebności na zachodzie kraju. Powodem może być migracja z Niemiec. Występujące w tych regionach ptaki nie unikają jednak przejawów ludzkiej obecności i uzyskują dość dobry sukces rozrodczy. Od 1995 roku gniazda kań objęto ustawową ochroną strefową, co wpływa też na powiększanie się liczności tego gatunku.

Charakterystyka

Cechy gatunku

Wcięcie ogona kani czarnej (z lewej) i kani rdzawej (z prawej)

Obie płci ubarwione jednakowo. Upierzenie przeważnie rdzawobrązowe. Ogon czerwonobrązowy z wierzchu i jasnoszary od spodu, dość głęboko wcięty (żaden europejski drapieżnik nie ma tak głębokiego wcięcia jak kania). Ogon jest zatem najważniejszym elementem rozpoznawczym tego ptaka przy locie na dużych wysokościach. Głowa, szyja i miejsca osadzenia skrzydeł jasnopopielate z kreskowaniem. Wierzch ciała rdzawobrązowy, spód ciała jaśniejszy. Na spodniej stronie skrzydła duża biała plama, na wierzchniej przekątny pasek. Dziób żółty z czarną końcówką, nogi żółte. Podobna kania czarna ma znacznie ciemniejsze upierzenie oraz mniej wcięty ogon. Podobna kania czarna jest ciemniejsza i ma mniej wcięty ogon. W porównaniu z myszołowem jest znacznie większa i ma dłuższe skrzydła. Po okresie lęgowym kanie mogą nocować w grupach liczących nawet sto osobników.

Kania ruda często szybuje na prostych lub lekko zgiętych skrzydłach. W szybkim i zwinnym locie ma prawie zawsze rozłożony ogon, który czasem przekrzywia. Z dużą umiejętnością wykorzystuje wznoszące prądy powietrza.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 65–72 cm
rozpiętość skrzydeł 145–155 cm
waga ok. 1,2–1,5 kg

Biotop

Trzy pisklęta kani rudej w gnieździe

Świetliste lasy liściaste i mieszane ze starodrzewami w sąsiedztwie otwartych pól, łąk, często w sąsiedztwie rzek czy stawów, ale gniazduje również z dala od wody. Spotykana zarówno na nizinach, głównie pojezierzach, i w górach. Do niedawna gnieździła się w południowej Europie w pobliżu ludzkich zabudowań. Mniej związana jest ze środowiskiem wodnym, a częściej jej piękny szybujący lot jest ozdobą krajobrazu rolniczego.

Okres lęgowy

Gniazdo

Kania ruda (u góry) próbuje przepędzić bielika

Na drzewie, najczęściej liściastym, znajduje się wysoko w rozwidleniu gałęzi i głównie na skraju lasu. Konstrukcja gniazda jest specyficzna. Podstawę stanowi gruba gałąź, ale wyściółka składa się zarówno z miękkich materiałów roślinnych, jak też i z różnych odpadów np. papieru, szmat, kości czy skór.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu najczęściej 2 - 4 białe, rdzawo nakrapiane jaja. Wylęg następuje tylko raz w roku.

Wysiadywanie i dorastanie

Jaja wysiadywane są przez okres około 30 dni przez samicę. Samiec w tym czasie przynosi jej pokarm. Młode są troskliwie karmione przez obojga rodziców przez 2 miesiące. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 50 dniach. O przynależności do tego gatunku świadczą ich rdzawe stopy, widoczne już od wyklucia.

Pożywienie

Kania ruda

Drobne kręgowce, głównie ssaki jak krety i gryzonie, ale też jaszczurki, owady i dżdżownice, nie stroni od padliny i odpadków.

Dieta jest tak zróżnicowana jak siedliska, które zajmuje. Woli chwytać żywą zdobyczą w locie niż spożywać padlinę. Może atakować agresywnie inne drapieżniki, nawet gdy są od niej większe, aby odebrać im ofiarę. W ten sposób tłumaczy się znajdowane w żołądkach tych ptaków resztki zwierząt, których osobnik tej wielkości nie dałby rady sam złowić. Może spożywać ryby, zarówno te wyrzucone na brzeg, jak i biernie unoszone z prądem wody. Kani udaje się je sprawnie zbierać przy niskim locie nad wodą. W ten sposób też poluje na żywe ofiary. Drobne ssaki i bezkręgowce może wypatrywać nawet w czasie wolnego chodzenia po ziemi. Poluje na otwartych przestrzeniach pól uprawnych, obrzeżach dróg i wysypiskach śmieci.

Ochrona

W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą. Wokół gniazd kań rudych obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 100 m, a okresowo (od 1.03 do 31.08) – w promieniu do 500 m od gniazda.

Kani rudej zagraża wycinka starych drzew w pobliżu wody, szczególnie na międzywalach, likwidowanie bagien, zadrzewień i coraz intensywniejszy rozwój rolnictwa.