Kukułka czubata (Clamator glandarius) - średni ptak wędrowny z rodziny kukułkowatych, podrodziny kukułek.
Występowanie
Zamieszkujący Półwysep Iberyjski, południe Półwyspu Bałkańskiego, Azję Mniejszą, na Bliskim Wschodzie i w północnej Afryce. Populacje południowo-europejskie zimują w Afryce Południowej (na południe od Sahary).
Do Polski zalatuje sporadycznie. Niezbyt często można też ją spotkać w innych częściach Europy Zachodniej i Środkowej.
Charakterystyka
Cechy gatunku
Wysmukłe ciało, wyraźny czubek na głowie i wyraźnie schodkowany ogon z białym obrzeżeniem. Czubek, wierzch i boki głowy szare, szyja i pierś żółtawobiałe, wierzch ciała rdzawooliwkowy z białymi plamkami, które czasem mogą być drobne, a niekiedy tworzą duże białe pola charakterystyczne dla siedzącej lub lecącej sroki (co może mylić przy pierwszym spojrzeniu). Spód ciała zawsze jednobarwny - biały, na szyi i gardle ochrowy nalot. Z daleka dorosły ptak jest szary, a młody ma ciemniejsze ubarwienie - szyja i pierś są bardziej pomarańczowożółte, a lotki I rzędu rdzawobrązowe.
Gatunek ten podobny jest do kukułki zwyczajnej, od której jest jednak większy i ma węższy, dłuższy ogon. Jej szersze skrzydła są mniej spiczasto zakończone. W spoczynku przypomina srokę, ale w porównaniu z jej ciężkim lotem kukułka czubata dużo lepiej przemieszcza się w powietrzu. Wśród leśnych gałęzi i zakrzaczeń porusza się lekko, szybko i bez przeszkód.
Wymiary średnie
- dł. ciała
- ok. 40 cm
- rozpiętość skrzydeł
- 63 cm
- waga
- ok. 130-192 g
Głos
Mimo swej nazwy rodzajowej i spokrewnienia odgłosy tego gatunku nie przypominają w ogóle kukania kukułki zwyczajnej. Podobne są bardziej do skrzeczenie (określanego czasem szczekaniem) sroki. Terytorialny śpiew samca to głuche, opadające "ki-u". Szorstkie odgłosy przypominają "kakakarrkarr". Zawołanie ostrzegawcze zbliżone jest do głosu wrony - "krak".
Biotop
Świetliste lasy liściaste, tereny otwarte o pojedynczych krzewach, parki i aleje. Zamieszkuje niższe szerokości geograficzne - tereny z piniami i dębami korkowymi podobnymi do sawanny, wrzosowiska z wysokimi krzewami, zarośla oliwne, ale i obrzeża osiedli wokół których znajdują się parki.
Okres lęgowy
Gniazdo
Pasożyt lęgowy, składający jaja niemal wyłącznie w gniazdach ptaków krukowatych (robi to samica) - kruka, sójki, wrony, sroki i sroki błękitnej, a w Afryce również błyszczaków. Żaden z tych gatunków nie jest świadomy, że w swym gnieździe wysiaduje jedno lub kilka obcych jaj kukułki. Jej pisklęta bowiem wyglądają podobnie i odzywają się w zbliżony sposób do młodych gospodarza. Potomstwo obu gatunków w jednym lęgu wychowuje się w zgodzie. Wynika to z tego, że duże krukowate przynoszą swym dzieciom na tyle dużo pożywienia, że starcza go dla swoich i adoptowanych młodych. To samica kukułki czubatej jednak by zmniejszyć konkurencję w przybranym lęgu sama niszczy lub wyrzuca jaja gospodarzy. Zachowania rozrodcze są zatem podobne do występujących u naszej rodzimej kukułki zwyczajnej, choć ta druga za gniazdo zastępcze wybiera lęgi wróblowych, a jej pisklęta wyrzucają swoje przybrane rodzeństwo lub jaja z gniazda, bo rodzice wróblowatych nie nadążyliby karmić, zarówno swoich piskląt, jak i kukułczych.
Jaja
Składa około 9-25 jaj.
Wysiadywanie
Kukułka w każdym gnieździe składa kilka jaj, w przeciwieństwie do kukułki zwyczajnej (krukowate są większymi rodzicami zastępczymi i przynoszą więcej pokarmu). Jaja wysiadywane są przez okres 12 do 15 dni. W jednym gnieździe znajduje się do trzech piskląt kukułki czubatej, prawdopodobnie pochodzących od różnych samic. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 18 dniach.
Pożywienie
Duże owady i ich larwy, mniejsze kręgowce. Dieta obu kukułek - zwyczajnej i czubatej - jest podobna, choć ta druga łapie większe stawonogi, a jej pisklęta w gnieździe karmione są szczątkami upolowanych kręgowców.
Gdy wrócą z zimowisk przylatują najczęściej do świetlistych lasów sosnowych, gdzie szukają, żywiących się sosnami, owłosionych gąsienic, które akurat wtedy wychodzą ze swych miejsc zimowania. Wśród dużych owadów łapią ważki i szarańczaki. Mogą też schwytać małe jaszczurki.
Ochrona
Objęta ochroną gatunkową.
Domena | eukarionty |
Królestwo | zwierzęta |
Typ | strunowce |
Podtyp | kręgowce |
Gromada | ptaki |
Podgromada | Neornithes |
Nadrząd | neognatyczne |
Rząd | kukułkowe |
Rodzina | kukułkowate |
Rodzaj | Clamator |
Gatunek | kukułka czubata |
Nazwa systematyczna | |
Clamator glandarius | |
(Linnaeus, 1758) | |
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) | |
najmniejszej troski
|