Zielonka, kureczka zielonka (Porzana parva) – gatunek małego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny chruścieli. Zamieszkuje wyspowo Europę Środkową i Wschodnią, Kaukaz, południowo-wschodnie brzegi Morza Kaspijskiego oraz zachodni Tadżykistan, Kazachstan i północno-zachodnie Chiny. Przeloty w kwietniu–maju i sierpniu–październiku. Zimuje w Europie Południowej nad Morzem Śródziemnym, w północnej i wschodniej Afryce oraz na Bliskim Wschodzie.

W Polsce bardzo nieliczny lub nieliczny ptak lęgowy. Gniazduje na całym niżu, ale wyspowo na rozproszonych stanowiskach. Stosunkowo najliczniejszy jest na północnym wschodzie kraju. Całkowitą liczebność szacuje się na ok. 1200–2000 par.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Wielkością dorównuje szpakowi. Samiec ma wierzch ciała, w tym ciemię i potylicę oraz kark oliwkowobrązowe z ciemnym i jasnym podłużnym kreskowaniem. Reszta głowy, szyja i spód ciała szare. Pokrywy podogonowe w biało-czarne poprzeczne prążki. Samica ubarwiona podobnie, lecz bledsza, a kolor szary na spodzie zastępuje barwa kremowożółta. Jej podgardle jest białawe. Młode podobne do samicy. Dorosłe ptaki obu płci oraz osobniki młodociane mają zielone nogi oraz długi i spiczasty ogon. Osobniki dorosłe mają czerwone dzioby u nasady, a młode – brązowe, choć pozostała część jest zielona. Zielonka jest wprawdzie słabo przystosowana do chodzenia po pionowych źdźbłach, ale po poziomych i skośnych powierzchniach biega doskonale.

Identyfikacja

Podobna karliczka (Porzana pusilla) ma na brzuchu prążki na przemian białe i ciemne. Jej nogi są natomiast matowoczerwone, a dziób bez plamy u nasady, jak u zielonki. Dokładniejszą różnicę wyznacza się po obserwacji lotek. U karliczki promienie zewnętrzne pierwszej lotki dłoniowej są białe, a najdłuższą z nich dzieli od końca ogona ok. 15 mm. Zielonka ma szarą pierwszą lotkę, a odstęp od końca piór ogonowych wynosi 20 mm.

Od kropiatki jest mniejsza i smuklejsza. Barwą upierzenia zielonka przypomina wodnika, ale na wierzchu ciała ma małe białe plamki i czarno-białe prążkowanie pokryw podogonowych.

Rozmiary

dł. ciała ok. 17–20 cm, rozpiętość skrzydeł do 34–40 cm

Masa

30–70 g

Głos i zachowanie

Obecność zielonki można głównie usłyszeć. W czasie toków poznać ją można po obniżającej się serii "kwe kwe kwe" samców w nocy. Sygnał ostrzegawczy to "kirruk".

Środowisko

Zbiorniki z gęstym pasem trzcin, sitowia i inną roślinnością bagienną na brzegach wód stojących. Preferuje styk niewielkich obszarów wolnego lustra wody z pasem roślin lub zwałowiska trzciny. Najliczniejsza w pasie stepów.

Pożywienie

Głównie owady oraz inne drobne zwierzęta uzupełnane nasionami Żerują szukając pokarmu wśród wodnych zarośli, jak również nurkując lub pływając w wodzie.

Rozród

Okres godowy

Toki 

Na tereny lęgowe przylatuje w kwietniu, przy czym samce i samice wracają jednocześnie. Każda para zajmuje określone miejsce i broni go intensywnie.

Gniazdo

Gniazdo zawieszone między łodygami trzciny, często nawet na wysokości 100–150 cm nad wodą, dobrze schowane w gąszczu roślin. Jest budowane przez oboje partnerów z traw, suchych liści oraz świeżych roślin z okolicy. Kiedy wykończone jest pierwsze gniazdo, samiec buduje drugie w pobliżu, gdzie często siaduje.

Okres lęgowy

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden, bardzo rzadko dwa lęgi. W zniesieniu 4 do 9 żółtawych lub szarawych jaj w brunatne lub rude cętki.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres 15 do 21 dni przez obydwoje rodziców na przemian.

Pisklęta

Pisklęta opuszczają gniazdo zazwyczaj po 8 dniach, choć w przypadku zagrożenia mogą to uczynić tuż po wykluciu. Po opuszczeniu gniazda wracają na noc do niego, lub do drugiego, zapasowego gniazda, które buduje samiec. Pisklęta mają czarny puch i biały dziób. Do 10. dnia życia młode nie są jeszcze w stanie wyszukiwać pożywienia, więc to rodzice przynoszą im pokarm: owady, pająki, mięczaki i robaki zbierane wśród odrośli zeszłorocznej roślinności. Zdolność latania osiągają w 7. lub 8. tygodniu życia. Wtedy rodzice zajmują się ewentualnym drugim lęgiem. Na południe odlatują pod koniec sierpnia i we wrześniu, gdy trzcinowiska obumierają, opadające źdźbła gniją, a nowe rosną coraz gorzej.

Ochrona

W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową.