Lodówka (Clangula hyemalis) – gatunek 艣redniego lub du偶ego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkuj膮cy tundr臋 Eurazji i Ameryki Pó艂nocnej. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju Clangula.
W Polsce pojawia si臋 licznie na Ba艂tyku podczas przelotów i zim膮 (od ko艅ca wrze艣nia do pocz膮tku maja), b臋d膮c najliczniejsz膮 kaczk膮 morsk膮; w g艂膮b kraju zalatuje bardzo nielicznie.
Charakterystyka
- Wygl膮d zewn臋trzny
- Lodówka odznacza si臋 okr膮g艂膮 g艂ow膮 i krótkim dziobem. Samiec jest wi臋kszy od samicy, z charakterystycznym d艂ugim ogonem z艂o偶onym z ostro zako艅czonych sterówek, przypominaj膮cych ogon jaskó艂czy. W szacie godowej ma g艂ow臋, szyj臋 i pier艣 ciemnobr膮zow膮, wierzch cia艂a czarny z br膮zowymi brzegami, brzuch bia艂y. Dooko艂a oka du偶a, bia艂a plama. W zimie samiec bia艂y z czarnymi skrzyd艂ami, czarn膮 plam膮 w kszta艂cie litery "Y" na grzbiecie, czarn膮 przepask膮 na piersi i czarn膮 plam膮 na boku g艂owy i szyi przechodz膮c膮 w kolor szary wokó艂 oka. Na grzbiecie i spodzie skrzyde艂 ma ja艣niejszy pas. Równie偶 w tej szacie ma d艂ugi ogon. Wyst臋puje te偶 po艣rednia forma upierzenia mi臋dzy letnim a zimowym. Niezale偶nie od pory roku samiec ma jasn膮 przepask臋 na dziobie. W locie wida膰 ciemne skrzyd艂a bez lusterka.
- Samica w szacie godowej podobna do samca, lecz zamiast czerni i ciemnego br膮zu kolorami dominuj膮cymi s膮 ró偶ne odcienie szaro艣ci. Bia艂awa plama na g艂owie wi臋ksza, zachodz膮ca na szyj臋, lecz z domieszk膮 szaro艣ci. Brak jej równie偶 d艂ugiego ogona, ma za to bia艂y ko艂nierz. Samica zim膮 jasnoszara, z br膮zowym grzbietem i piersi膮, czarnymi skrzyd艂ami i bia艂膮 plam膮 na przodzie, bokach g艂owy i szyi. Na policzku ciemna plama.
- G艂os
- W czasie toków samiec wydaje d藕wi臋czne "a-a-aulik", d藕wi臋ki samicy s膮 gard艂owe.
- Rozmiary
- d艂ugo艣膰 cia艂a ok. 38–60 cm, rozpi臋to艣膰 skrzyde艂 ok. 75 cm
- Masa cia艂a
- ok. 500–1100 g
Wyst臋powanie
艢rodowisko
Jeziora i wolnop艂yn膮ce rzeki w strefie tundry. Stanowi tam najliczniejszy gatunek kaczek. Zimuje na niezamarzni臋tych wybrze偶ach mórz i du偶ych jeziorach.
Zasi臋g wyst臋powania
Tundra Eurazji i Ameryki Pó艂nocnej, sporadycznie gnie藕dzi si臋 równie偶 na Orkadach i Szetlandach. Zimuje na wybrze偶ach Wysp Brytyjskich, Morza Pó艂nocnego, Ba艂tyku, Pó艂wyspu Korea艅skiego, stanu Waszyngton i Karoliny Pó艂nocnej, a tak偶e nad jeziorami Europy 艢rodkowej i Wielkimi Jeziorami Pó艂nocnoameryka艅skimi. Ba艂tyk stanowi najwa偶niejsze zimowisko gatunku. W g艂臋bi l膮du pojawia si臋 inwazyjnie, w niektórych latach przekracza lini臋 Karpat i Sudetów, pojawiaj膮c si臋 w Czechach, na S艂owacji i W臋grzech, a tak偶e na Ba艂kanach i w Alpach i na Azorach. Znacznie rzadziej zalatuje w basen Morza 艢ródziemnego, do Azji 艢rodkowej i wschodnich Chin, a tak偶e na po艂udnie USA.
Po偶ywienie
Drobne zwierz臋ta wodne, takie jak mi臋czaki, skorupiaki, owady czy narybek, z ma艂膮 domieszk膮 ro艣lin, np. mchu i glonów. W poszukiwaniu pokarmu znakomicie nurkuje, nawet do 60 metrów.
Rozród
- Gniazdo
- Na l臋gowiska w tundrze i lasotundrze przybywa w kwietniu i maju. W pary dobiera si臋 ju偶 na zimowisku, rzadziej po przylocie na l臋g. Przelatuje jednak g艂ównie nocami. Gniazdo znajduje si臋 na l膮dzie, w pobli偶u wody nad jeziorami, rzekami o powolnym pr膮dzie, na wysepkach lub na brzegach. Ukryte jest pod os艂on膮 zaro艣li, ro艣linno艣ci bagiennej, krzaków lub w艣ród kamieni. Jest to do艣膰 g艂臋boka jamka wys艂ana trawami i li艣膰mi oraz du偶膮 ilo艣ci膮 ciemnego puchu.
- Jaja
- W ci膮gu roku wyprowadza jeden l臋g (mo偶e znie艣膰 jaja ponownie w przypadku utraty jaj lub ma艂ych piskl膮t), sk艂adaj膮c w maju – czerwcu 5 do 12 oliwkowych lub kremowych jaj o 艣rednich wymiarach 54 x 38 mm i 艣redniej masie 43 g.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane s膮 "twardo" przez okres 24 do 29 dni przez samic臋.
- Piskl臋ta
- Piskl臋ta opuszczaj膮 gniazdo po wykluciu, usamodzielniaj膮 si臋 po 35–40 dniach. Na zimowiska lodówki odlatuj膮 mi臋dzy wrze艣niem a listopadem.
Status, zagro偶enia i ochrona
Na terenie Polski gatunek ten jest obj臋ty 艣cis艂膮 ochron膮 gatunkow膮. Najwi臋ksze zagro偶enie dla gatunku stanowi choroba olejowa.
Domena | eukarionty |
Królestwo | zwierz臋ta |
Typ | strunowce |
Podtyp | kr臋gowce |
Gromada | ptaki |
Podgromada | Neornithes |
Nadrz膮d | neognatyczne |
Rz膮d | blaszkodziobe |
Rodzina | kaczkowate |
Podrodzina | kaczki |
Rodzaj | Clangula Leach, 1819 |
Gatunek | lodówka |
Nazwa systematyczna | |
Clangula hyemalis | |
(Linnaeus, 1758) | |
Kategoria zagro偶enia (CzKGZ) | |
najmniejszej troski
|