Makolągwa zwyczajna, makolągwa (Carduelis cannabina) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczaków.

Podgatunki

Samica makolągwy

To ptak częściowo wędrowny, choć migruje na niedalekie i średnie odległości. Występowanie od zachodniej Europy, Wysp Kanaryjskich, północną Afrykę po Izrael, północny Irak, Kazachstan, oprócz Fenoskandii. W zależności od podgatunku zamieszkuje:

• Carduelis cannabina cannabina – Europa i zachodnia Syberia. Na zachodzie osiąga Wyspy Brytyjskie poza Szkocją, na południu Pireneje, północne Włochy, północne Bałkany, Ukraina oraz północny Kazachstan. Północne i wschodnie populacje zimują w południowych rejonach areału i na wybrzeżach. Duża część ptaków zimuje w basenie Morza Śródziemnego i innych regionach południowoeuropejskich.

W Polsce nieliczny ptak lęgowy, lokalnie może być średnio liczny (pospolity na niżu). Makolągwy spotkać można w całym kraju, w tym w górach do strefy kosówki, czyli do wysokości 1800 m n.p.m. Przylatuje od marca do kwietnia, a odlatuje od września do października. W Polsce zimuje dość licznie i regularnie, a szczególnie w zachodnich dzielnicach. To sprawia, że liczne osobniki są osiadłe. Przez obszar Polski przelatują makolągwy kierujące się do Europy Zachodniej i Południowo-Zachodniej. Stada makolągw mogą być bardzo liczne. W historii ornitologii sierpień 1982 roku został zapamiętany jako miesiąc w którym przez kilka wieczorów na wspólnym noclegowisku koło Cedyni nad Odrą naliczono 2800 ptaków (poza tym 2100 pliszek żółtych i 200 szarych), co było największym noclegowiskiem tego gatunku w Europie. Największe jesienne skupienie tych ptaków na które natrafiono liczyło prawie 5000 osobników.

• Carduelis cannabina autochthona – Szkocja
• Carduelis cannabina guentheri (syn. C. c. nana) – Madera
• Carduelis cannabina meadewaldoi – zachodnie Wyspy Kanaryjskie
• Carduelis cannabina mediterranea – Półwysep Iberyjski, Baleary, Korsyka, Sardynia, Sycylia, południe Półwyspu Apenińskiego, bałkańskie wybrzeże Adriatyku oraz południowe Bałkany i Grecja.
• Carduelis cannabina bella – Krym, Azja Mniejsza, Lewant. Na wschodzie przez Kaukaz, północny Irak po Iran i południowo-zachodnią Turkmenistan, również Azja Środkowa od Afganistanu po południowo-zachodni Ałtaj.
• Carduelis cannabina harterti – Maghreb i wschodnie Wyspy Kanaryjskie.

Charakterystyka

Cechy gatunku

Niewielki, typowo wiejski ptak o smukłej sylwetce i długim ogonie. Mniejszy i delikatniejszy od wróbla. Obie płci podobnej wielkości. Samiec w szacie godowej ma czerwone czoło i pierś oraz szarą głowę i szyję. Nigdy na podbródku nie występuje czarna plama. Grzbiet i pokrywy skrzydłowe ciemnobrązowe, brzuch jasny, lotki i sterówki ciemnoszare, biało obrzeżone. Spód ciała poznaczony jest ciemniejszymi smugami. Boki brzucha są brązowe, choć z ciemniejszymi plamkami. W szacie spoczynkowej barwa czerwona zastąpiona przez brązową, co sprawia, że samiec wtedy upodabnia się do samicy - szara głowa i czerwone plamy stają się brązowe, a na piersiach widać smugi. Dziób ma szary, tęczówki ciemnobrązowe, a nogi brązowocieliste. Samice bardziej brązowoszare na grzebiecie, bez czerwonej barwy (różnicę widać zwłaszcza na piersi), kreskowane na grzbiecie i jasnym spodzie ciała. Młode podobne są do samicy, choć mają więcej kreskowania.

Para makolągw na jednym drucie

Ubarwieniem przypomina czeczotkę. To ptak towarzyski, dość ruchliwy i mało płochliwy. W powietrzu leci szybko torem falistym.

Wymiary średnie 

• Długość ciała ok. 13 cm
• Rozpiętość skrzydeł ok. 23 cm
• Masa ciała ok. 18 g

Głos 

Piosenkę tworzy szereg melodyjnych i fletowych trelów oraz gwizdów, które przeplecione są wabiącym głosem.

Biotop 

Skupienia gęstych śródpolnych, przydrożnych krzewów, miedze śródpolne, pola uprawne, sady, ogrody, obrzeża parków i lasów. Unika wnętrz lasów i parków miejskich. Żyje zatem w pobliżu siedzib ludzkich. Żeruje na otwartych przestrzeniach z kępami, pasami drzew, gęsto zarośniętymi pastwiskami, pustkowiami, wrzosowiskami, ugorami, żywopłotami, zielenią wiejską i sosnowymi młodnikami, słonych bagnach. Najczęściej spotyka się te ptaki, gdy siedzą na krzewach, drzewach i słupach telefonicznych. Lęgnie się na nasłonecznionych obszarach otwartych. Jego występowanie na danym terenie zależy znacznie od obecności nasion roślin polnych.

Okres lęgowy 

Pisklęta makolągw obok jaja

Młode makolągwy w gnieździe

Trwa od kwietnia do lipca.

Gniazdo 

W środkowej części krzewu lub młodego drzewa w miejscu dobrze nasłonecznionym na wysokości od 0,5 do 2 metrów nad ziemią w gęstych zaroślach. Mogą być to krzewy jałowca, wawrzynu, kolcolistu, głogu, bukszpanu, kaprifolium lub łopianu, ale też młode drzewko iglaste (np. świerczek) lub żywopłot. Konstrukcję budują korzonki, źdźbła, kłącza, trawy poprzetykane puchem roślinnym, wełną, a wyściela włosiem. Ma kształt koszyczka. Czasem może być ulokowana nawet na ziemi lub trawie. Uwiciem gniazda zajmuje się samica. Preferują gnieżdżenie się w luźnych grupach dochodzących do 20 ptaków. To powoduje, że na jednym krzewie znaleźć można parę gniazd. Odnotowano przypadki gniazdowania w środmieściach dużych miast. Tworzone pary są monogamiczne.

Jaja

Dwa lub trzy lęgi w roku: w maju pierwszy, a na początku czerwca drugi. Składa 5-6 jaj o średnich wymiarach 13x18 mm, o wąskich, wydłużonych biegunach, skorupkach w kolorze białym z niebieskawym odcieniem i nielicznymi karminowymi plamkami.

Wysiadywanie i pisklęta

Od zniesienia ostatniego jaja trwa ok. 13 dni i jest w większości wykonywane przez samicę (czasem jednak samiec jej w tej czynności pomaga), a młode, gniazdowniki, przebywają w gnieździe przez okres 2 tygodni. W tym okresie oboje rodzice karmią swe potomstwo na początku owadami, a potem nasionami.

Pożywienie

Występowanie makolągw zależy od obecności nasion chwastów i traw

Nasiona chwastów i traw, np. nasiona szczawiu zwyczajnego, wiesiołka, niektórych roślin z rodziny Compositae, choć czasem też krzewów i drzew. Chętnie wyszukuje nasiona roślin oleistych. W porze lęgowej chwyta też bezkręgowce - pająki, owady, np. muchy i komary, ale też pluskwy, chrząszcze i mszyce. Zamiłowanie makolągwy do odżywiania się nasionami konopi ma swoje odbicie w łacińskiej nazwie gatunkowej - cannabic oznacza konopie. Pokarm piskląt stanowią głównie nasiona, ale czasem uzupełniane są drobnymi owadami.

Po okresie lęgowym duże stada żerują na terenach bogatych w nasiona chwastów - ugory, ścierniska i w pobliżu stogów. Są wtedy hałaśliwe tym bardziej, że często współegzystują z innymi ziarnojadami takimi jak dzwońce, zięby, wróble i rzepołuchy. Pokarmu razem szukają przeważnie na zachwaszczonych nieużytkach. Zwykle zbiera nasiona z ziemi w odsłoniętym miejscu z rzadko porastającą je niską roślinnością zielną, obsiada badyle i krzaki rosnące na miedzach, a czasem wiszące druty nad polami. Pola i ugory odwiedza szczególnie jesienią i zimą, choć w niższych gałęziach krzewów i drzew również odszukuje pokarm.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Współczesne rolnictwo w znacznym stopniu tępi chwasty. To powoduje, że coraz częściej brakuje pokarmu dla makolągw.