Mangaba czarna (Lophocebus aterrimus) – małpa z rodziny makakowatych, zaliczanej do nadrodziny małp wąskonosych, największy przedstawiciel mangab. Zamieszkuje lasy Afryki Centralnej.

Wygląd 

Smukła budowa ciała, długość ciała do 70 cm, ogona do 80 cm, ciężar ciała ponad 15 kg. Sierść miękka, matowa, czarna, na głowie wysoki czub długich włosów, po bokach twarzy długie pęki sierści tworzące bokobrody, a czasami długie włosy na ramionach. Twarz naga, ciemna, ogon długi, porośnięty rzadką sierścią. Nie ma żadnych plam ani na czubku głowy, ani na grzbiecie. Posiada torby policzkowe.

Zwyczaje 

Mangaby mają zwyczaj wzajemnego dbania o czystość ciała. Najczęściej samice oczyszczają ciała samców. Prowadzą nadrzewny tryb życia, rzadko przebywają na ziemi, wszystkożerne. Mangaby czarne żywią się głównie orzechami, nasionami i dojrzałymi owocami, ale jadają również pędy i soczyste łodygi roślin oraz drobną zwierzynę. Żyje w stadach po kilkanaście osobników. Cechą mangaby czarnej jest sposób porozumiewania się członków stada przy pomocy mimiki twarzy.

Ciąża i wychowanie młodych 

Ciąża trwa około 170 dni, samica rodzi zazwyczaj jedno młode. Młode zostaje pod opieką matki przez około 1,5 roku. Młode czepiają się brzucha matki i są rozpieszczane przez pozostałych członków grupy. Nawet agresywne w stosunku do siebie samce, potrafią być czułe dla młodych. Samiec, będący ojcem młodych, nie uczestniczy w wychowywaniu potomstwa, ale toleruje jego obecność. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej samce opuszczają grupę rodzinną i zakładają własną, podczas gdy samice pozostają w stadzie.