Markaczka (Melanitta nigra) – gatunek średniego wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych, zamieszkujący w zależności od podgatunku:

• Melanitta nigra nigra – Islandia, Wyspy Owcze, Szetlandy, Orkady, Szkocja, Irlandia, Svalbard, północna część Półwyspu Skandynawskiego i dalej po Lenę. Zimuje na europejskich i północnoafrykańskich wybrzeżach Atlantyku, na brzegach Morza Północnego, Bałtyku i w zachodniej części Morza Śródziemnego, a także na dużych jeziorach w głębi lądu. Na polskim wybrzeżu zimuje licznie i regularnie od października do kwietnia. Latem pojawiają się natomiast koczujące stada samców. W głębi kraju pojawia się sporadycznie. Sporadycznie zalatuje również w głąb innych krajów Europy, na wschodnią część Morza Śródziemnego, Morze Czarne i Morze Kaspijskie, na Azory, Wyspy Kanaryjskie i Wyspy Zielonego Przylądka, Grenlandię i brzegi Zatoki Perskiej.

• Melanitta nigra americana – Syberia na wschód od Leny, Kamczatka, Kuryle, Aleuty, Alaska i Kanada po Nową Fundlandię. Zimuje na wschodnim i zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej, pacyficznym brzegu Azji i na dużych jeziorach w głębi lądu. Sporadycznie pojawia się na Hawajach w głębi lądowej części USA i w Europie Zachodniej. Przez niektórych autorów traktowany jako odrębny gatunek.

Cechy gatunku 

Samiec całkowicie czarny, jedynie lotki od spodu ciemnoszare, a dziób pomarańczowy ze zrogowaciałą naroślą u nasady (czarną u M. n. nigra i żółtą u M. n. americana). Ubarwienie ma zatem wśród kaczek niepowtarzalne. Brunatnoczarne łapy. Samica ciemnobrązowa z popielatymi podgardlem, piersią, bokami szyi i policzkami oraz jaśniejszym brzuchem. Ponad dwuletnim samicom wyrasta na dziobie niewielka narośl. Młode podobne do samicy.

Od lipca na wieczornym i nocnym niebie można obserwować ciągi markaczek, głównie kaczorów. Samice z młodymi ciągną liczniej od września, a w grudniu stanowią już przeważającą większość. W locie wydaje charakterystyczny świst powodowany przez wibrację sztywnej i wąskiej dziesiątej lotki dłoniowej. Dobrze nurkuje i pływa, ale na lądzie porusza się niezdarnie w postaci wyprostowanej. W czasie toków kaczor wydaje głos przypominający "kur-li" lub "struk-luk", a kaczka głuche "karr".

Pewnym podobieństwem do markaczki wykazuje się czarny samiec uhli, ale ma on białe lusterko i plamę pod okiem, czerwone łapy z czarnymi płetwami i pomarańczowy dziób z czarną naroślą. Czarnobrunatną samicę uhli odróżnić od markaczki można po tym, że ta pierwsza ma białe lusterko i dwie plamy na głowie.

Wymiary średnie 

dł. ciała ok. 40–52 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 85 cm
waga ok. 900–1600 g

Biotop 

Jeziora i wolno płynące rzeki w strefie tundry i mokradła w strefie tajgi. Zimą na morskich wybrzeżach. Od września do kwietnia pojedyncze osobniki można spotkać też w głębi lądu.

samiec Melanitta nigra americana

Toki 

Pierwsze pary łączą się w pary już na zimowisku. Kaczor w czasie grupowych toków wyciąga się w górę, otacza skrzydłami, kiwa ogonem i wykonuje skokowy trzepoczący lot. Na lęgowiska markaczki wracają parami głównie w maju, choć w Wielkiej Brytanii już od marca do kwietnia.

Gniazdo 

Gniazda na ziemi, w pobliżu wody schowane w zaroślach. Są to głównie płytkie jamki w ziemi wysłane mchem, trawami, porostami i powiększającą się stopniowo ilością puchu.

Jaja 

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg (może być powtórzony w przypadku utraty jaj lub piskląt), składając w maju–czerwcu 5 do 13 kremoworóżowych lub brunatnawych jaj o średnich wymiarach 66 x 54 mm i średniej masie 72 g.

Okres lęgowy 

Jaja wysiadywane są przez okres 27–31 dni przez samicę. Kaczor opuszcza samicę krótko po rozpoczęciu lęgu. Pisklęta opuszczają gniazdo po wykluciu i wędrują za matką nad wodę. Usamodzielniają się po 45–50 dniach.

Pożywienie 

Drobne zwierzęta wodne, głównie małże, skorupiaki, owady wodne z niewielką domieszką pokarmu roślinnego, korzeni i pęczków.

Ochrona 

W Polsce objęta ścisłą ochroną gatunkową.