Mysikrólik zwyczajny (Regulus regulus) – mały ptak z rodziny mysikrólikowatych (Regulidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych.

Występowanie

Występuje nieomal w całej Europie (na południu rzadziej, najliczniej w środkowej i wschodniej) aż po wschodnią Syberię i w Azji Mniejszej. Izolowane populacje w Azji Północnej oraz w Ameryce Północnej. Nie zamieszkuje dalekiej Północy. Częściowo osiadły, częściowo wędrowny (przeloty od marca do kwietnia i odloty od września do listopada). Zimuje w południowej Europie, północnej Afryce i południowej części Ameryki Północnej. Wyróżnia się 8-12 podgatunków.

W Polsce liczny lub bardzo liczny ptak lęgowy, pospolity zwłaszcza w lasach świerkowych gór i północno-wschodniej części kraju (np. w puszczach: Augustowskiej, Knyszyńskiej i Białowieskiej). Nieliczny jedynie na obszarach bez świerka. Spotkać go można w górach do górnej granicy lasu do wysokości 1500 m n.p.m. Dość licznie zimuje. W niektórych latach notuje się inwazyjne naloty ptaków z północnego wschodu Europy. Najczęściej spotyka się je w trakcie migracji wiosną i jesienią, kiedy to wędrują w większych grupach.

Charakterystyka

Widoczna charakterystyczna jaskrawa pręga na głowie

Cechy gatunku

Najmniejszy ptak Europy, choć niektórzy błędnie uznają za takiego strzyżyka. Ma krępą, okrągłą sylwetkę, dużą głowę i krótki, szydłowaty ogon. Obie płci ubarwione podobnie i o zbliżonej wielkości. Upierzenie oliwkowozielone, jaśniejsze od spodu i ciemniejsze z wierzchu. Przez ciemniejsze skrzydła przechodzą dwie białe pręgi na brzegach lotek. Na głowie żółtopomarańczowa (dorosły samiec) lub żółta (samica) kreska z czarną obwódką. Podczas toków samiec pokazuje tę kreskę, unosząc pióra na wierzchu głowy. Białe policzki i czoło, oczy stosunkowo duże i czarne, wokół nich widać rozjaśnienie. Ma jasnożółty kuper, żółtoszary brzuch, brązowe lotki i sterówki. Dziób i tęczówki oczu są czarnobrązowe. Nogi mają natomiast kolor oliwkowobrązowy. Młode podobne do dorosłych, ale z jednolicie szarą głową (bez widocznego z dala rysunku) i bardziej matowym upierzeniem. Tylko jak trzyma się je w ręku widać pojedyncze żółte piórka na ciemieniu. Jeśli u młodego ptaka widać jasną i ciemną kreskę nad okiem oznacza to, że jest to mysikrólik, a nie spokrewniony z nim zniczek, który ma bardziej wyrazistszą (czarną) kreskę przechodząca przez oko.
Mimo niewielkich rozmiarów jest bardzo ruchliwy. Przypomina z wyglądu miniaturkę świstunki, jednak ma 2 białe prążki na skrzydłach. Trudno go zauważyć, gdyż większość czasu spędza wysoko w koronach drzew. Łatwiej go usłyszeć. Nisko lata. Schodzi na ziemię tylko wyjątkowo, głównie w sytuacji znacznego głodu. Lot nie jest charakterystyczny.

Mysikrólik nie ma w zwyczaju chować się w dziuplach lub innych zakamarkach nawet zimą. Świadczy to o jego wytrzymałości, bo potrafi w 15-stopniowym mrozie przesiedzieć na gałązce nawet 16 godzin. To sprawia, że oznaczono go łacińską nazwą gatunkową regulus wywodząca się od rex, czyli króla. Zgrabne połączenie natury ptaka ujęto w polskiej nazwie - w ciele wielkości myszy kryje się królewski hart ducha, co wydaje się podkreślać żółta niby-korona.

Głos

Różnica pomiędzy płciami widoczna jest w jaskrawości paska na głowie (na dole samiec)

Wydaje ciche, szczebiączące "si si si", "sri sri sri" z akcentem na kończącym pieśń trelu lub o podobnej wysokości falujący śpiew. Samiec często śpiewa i w różnych porach roku - robi to najczęściej blisko swego gniazda na wierzchołku drzewa. Milknie w okresie wylęgu piskląt aby nie zwracać uwagi na gniazdo i nie tracić czujności.

Wymiary średnie

długość ciała 

ok. 9 cm

rozpiętość skrzydeł 

ok. 13–15 cm

Masa ciała

ok. 5 g

Biotop

Zwarte bory iglaste i mieszane (z przewagą drzew iglastych, najlepiej luźno stojących świerków) z licznymi podrostami. Ptak związany z występowaniem świerka pospolitego i jodły. Rzadziej widywany w lasach sosnowych, sadach, ogrodach. Tam, gdzie występuje stale przelatuje między gałęziami świerkowymi w których chętnie się gnieździ i żeruje. Mogą to być też sztuczne nasadzenia iglaków np. w parkach czy cmentarzach. Początkowo ptak ten zasiedlał tylko wysokogórskie naturalne lasy świerkowe. Wprowadzenie sztucznych monokultur świerkowych na niżej położonych obszarach rozszerzył się jego areał lęgowy i pojawił się tam, gdzie dotychczas środowisko nie było ekologicznie odpowiednie. Obszary występowania z pierwotnie wyspowych stały się bardziej zwarte. Pomimo to nie spotkamy mysikrólika w lasach liściastych i na krzewach (chyba, że w czasie przelotów), a rzadko w mieszanych i przerzedzonych kompleksach leśnych.

Okres lęgowy

Toki

Na gałęzi świerku 3 500 m n.p.m. w Kullu w Indiach

W czasie godów samce wykorzystują swe jaskrawe prążki na głowie - stroszą pióra w czubek. Samica odpowiadają podobnym zachowaniem. Tworzone pary są monogamiczne.

Gniazdo

Przytwierdzone od spodu pod boczną gałęzią świerka lub jodły ulokowane w gęstej koronie drzew, wiszące. Jest wplecione w zwisające, cienkie 2 poprzeczne względem siebie gałązki większej gałęzi, przeważnie na wysokości 4–12 m nad ziemią. Jego kształt zbliżony jest do czarki o zamkniętej misternej konstrukcji z mchu, porostów i roślinnych włókien, a wyściółkę stanowią pióra i sierść. Otwór wlotowy jest zwężony od góry. Budowę ptak rozpoczyna od zlepienia gałązek nićmi pajęczymi i kokonami z jajami pająków i poczwarek owadów. To pozwala na utworzenie głębokiej, miseczkowatej całości. Budowa całego gniazda trwa zwykle 3 tygodnie.

Jaja

Gniazdo w formie kulistej z otworem znajdującym się od góry. Dwa lęgi w roku pod koniec kwietnia i w połowie czerwca. W zniesieniu 8–10 jaj, o średnich wymiarach 13x10 mm, znacznie jaśniejszych od jaj zniczka, o tle kremowobiałym, z gęsto usianymi jasnobrązowymi plamkami, które na tępym końcu tworzą wianuszek.

Wysiadywanie

Od zniesienia ostatniego jaja trwa przez okres 14–17 dni i czynnością tą zajmuje się jedynie samica. Młode, gniazdowniki, opuszczają gniazdo po 14–15 dniach. Do tego czasu opiekę nad nimi roztaczają oboje rodzice.

Pożywienie

Mysikrólik w trakcie zbierania owadów ze spodniej powierzchni liścia

Wiosną i latem drobne owady nadrzewne jak małe muchówki i mikroskopijnymi komarami, ich jaja, poczwarki (zwłaszcza zimą) i larwy, pająki, inne bezkręgowce, sporadycznie również nasiona sosny zwyczajnej i innych iglaków.
Wyjątkowa żywotność tych ptaków nie zanika nawet zimą. Nawet przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych nie opuszczają one terenów lęgowych. Tylko osobniki z północnych populacji migrują na południe. W tej porze roku w warunkach panujących w Europie Południowej mysikróliki muszą w trakcie krótkiego dnia nazbierać odpowiednią ilość stężałych od zimna i poukrywanych w kryjówkach owadów i innych bezkręgowców. Nie wszystkim ptakom udaje się przetrwać jednak do zimy. Wysoką śmiertelność rekompensuje duża ilość składanych jaj (10) i wyprowadzanie czasem nawet dwóch lęgów w ciągu roku.
Żerując na gałęziach świerkowych, rzadziej sosnowych lub modrzewiowych, często zawisa głową na dół (podobnie jak sikorki).

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.