Niala grzywiasta (Tragelaphus angasii) – gatunek średniej wielkości antylopy, ssaka parzystokopytnego z rodziny krętorogich.

Występowanie i biotop

Obecny zasięg występowania gatunku obejmuje Afrykę południowo-wschodnią (Malawi, Mozambik, Suazi, Zimbabwe i Republika Południowej Afryki).

Jej siedliskiem są sawanny drzewiaste z dostępem do wody.

Charakterystyka ogólna

Wygląd

Dymorfizm płciowy zaznaczony najsilniej wśród Tragelaphinae. Samce osiągające 100–140 kg masy ciała są wyraźnie większe od samic, które ważą przeciętnie 55–90 kg. Ubarwienie samców jest szaroczarne, a samic płowe z białymi, pionowymi pręgami na bokach i białymi cętkami na części twarzowej głowy, na uszach, gardle i tylnej części tułowia. Na karku i szyi samców występuje grzywa, a na głowie spiralnie zakręcone, szare lub ciemnobrązowe rogi o długości 85-118 cm. Samice nie mają rogów, ani grzywy. Młode niale są ubarwione podobnie do dorosłych samic. Przedstawiciele obydwu płci mają pasmo długich włosów ciągnące się wzdłuż grzbietu do nasady ogona oraz białą plamę pomiędzy oczami.

Tryb życia

Samiec z młodymi

Największą aktywność wykazują wieczorem i nocą, rzadziej w ciągu dnia, kiedy wolą odpoczywać, szczególnie w czasie największego upału. Niale są zwierzętami stadnymi tworzącymi grupy od 2 do 30 osobników. Stare samce przebywają samotnie. Młodsze samice po urodzeniu potomstwa czasami przyłączają się do swoich matek formując większe grupy rodzinne. Samce grupują się razem w stadach o dość luźnych relacjach społecznych. Nie wykazują terytorializmu, ich areały osobnicze często nakładają się na siebie. Zwierzęta wspólnie przebywają na miejscach żerowania i przy wodopoju. Samce walczą ze sobą wyłącznie w okresie godowym. Jeśli rytualne demonstracje postaw nie przestraszą któregoś z rywali, dochodzi do walki, w której zwykle zwycięża osobnik większy i silniejszy. Zdarza się, że w walce dochodzi do śmiertelnych okaleczeń ostrymi rogami.

Wyczuwające zagrożenie samice wydają ostre dźwięki alarmowe przypominające szczekanie psa, po których całe stado ratuje się ucieczką. Reagują również na sygnały alarmowe innych gatunków – impali, kudu i pawianów (komunikacja międzygatunkowa). Poza sygnałami alarmowymi nie stwierdzono większej aktywności głosowej.

Pożywienie

Niale grzywiaste są gatunkiem roślinożernym. Zjadają liście, młode gałązki, owoce i kwiaty wielu gatunków roślin, głównie ziół, krzewów i traw. Potrafią długo wytrzymywać na terenach z ograniczonym dostępem do wody.

Młody samiec (z lewej) i samica

Rozród

Samice osiągają dojrzałość płciową ok. 1 roku życia, a samce pół roku później. Dojrzałe osobniki mogą przystępować do rozrodu przez cały rok. Szczyt aktywności seksualnej przypada na grudzień-styczeń. Nasilenie porodów przypada najczęściej na wiosnę i jesień. Po ponad 7-miesięcznej ciąży samica rodzi wśród gęstych zarośli jedno młode, które starannie ukrywa przed drapieżnikami w gęstym podszycie. Poród dwóch młodych zdarza się bardzo rzadko. Młode ważą przy porodzie średnio 5 kg. Pozostają w ukryciu przez 18 dni doglądane przez matkę, później dołączają do stada. Pod opieką matki przebywają przez ok. 7 miesięcy, do kolejnego okresu godowego. Wówczas są odganiane przez dorosłe samce.

Podgatunki

Nie wyróżniono podgatunków Tragelaphus angasii.

Zagrożenia i ochrona

Niala grzywiasta jest narażona na ataki wielu drapieżników. Do jej najgroźniejszych wrogów naturalnych należy lampart, hiena cętkowana i lew.

Gatunek nie jest objęty konwencją waszyngtońską CITES.

W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (last concern – niższego ryzyka).