Nurzyk (n. podbielały) (Uria aalge) – duży ptak wodny z rodziny alkowatych.

Występowanie

Uria aalge aalge w szacie godowej, Norwegia

Najważniejszy mieszkaniec wysp ptasich na północnym Atlantyku, Pacyfiku i Oceanie Lodowatym. Zamieszkuje w zależności od podgatunku:

• Uria aalge aalge – gnieździ się we wschodniej Kanadzie, na Grenlandii, Islandii, Wyspach Owczych (niekiedy wyodrębniany w osobny podgatunek Uria aalge spiloptera), Szetlandach i Orkadach oraz południowej Norwegii i na wybrzeżach Bałtyku (niekiedy wyodrębniany w osobny podgatunek Uria aalge intermedius). Zimuje w północno-wschodniej części USA, głównie w Maine oraz na północnym wybrzeżu Hiszpanii.
• Uria aalege californica – zachodnie wybrzeże USA od stanu Waszyngton po Kalifornię
• Uria aalge inornata – Półwysep Koreański, Hokkaido, Sachalin, Kamczatka, wyspy Morza Beringa po Alaskę i zachodnie wybrzeża Kanady
• Uria aalge albionis – osiadły, występuje na Irlandii, południowe części Wielkiej Brytanii, na wybrzeżach Bretanii i Portugalii (niekiedy wyodrębniany w osobny podgatunek Uria aalge ibericus) oraz na wyspach Berlengas
• Uria aalge hyperborea – gnieździ się na Svalbardzie w północnej części Półwyspu Skandynawskiego oraz północno-zachodniej Rosji od Murmańska po Nową Ziemię

W Polsce pojawia się nielicznie na wybrzeżu Bałtyku podczas przelotów i zimą od września do maja. W Europie Środkowej jedyna duża kolonia znajduje się na piaskowcu na Helgolandzie.

Cechy gatunku

To najliczniejszy gatunek z rodziny alek. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W upierzeniu godowym wierzch ciała, szyja i głowa czarne. Krawędzie lotek I rzędowych białe, widoczne przy złożonych skrzydłach jako białe linie. U południowej odmiany Uria aalgae albionis wierzch ciała jest ciemnobrunatny. Północna odmiana Uria aalgae aalgae ma wierzch czarny, choć z ciemnobrunatną głową. U niektórych podgatunków wokół oka biała obwódka, od której odchodzi łukowata linia na pokrywy uszne. Spód ciała biały z czarnym kreskowaniem po bokach. Ptaki w upierzeniu spoczynkowym mają policzki, podgardla i boki szyi białe. Osobniki młodociane oraz dorosłe w szacie spoczynkowej mają barwę czarną zastąpioną czarnobrązową, gardło, boki szyi oraz bok głowy za okiem bieleją, ale te pierwsze grzbiet mają usiany ciemnobrunatnym plamami. Dziób czarny, prosty, wydłużony i ostro zakończony. Ogon jest krótki i zaokrąglony. Pierzenie do szaty godowej ma miejsce w grudniu. Podobny nurzyk grubodzioby ma dziób grubszy, ale krótszy, który zdobi dodatkowo po bokach biały pas. W przeciwieństwie do nurzyka podbielałego u niego w szacie spoczynkowej czarna czapeczka przedłuża się poza oczy.

Zachowanie

Gdy nurzyki pływają po wodzie mają nieco uniesiony tył ciała. Siedzą wyprostowane z nogami wyciągniętymi przed siebie. Lecąc w powietrzu wyciągają szyję ku przodowi i nogi wystają im pza ogon, poruszają się w linii prostej formując często rzędy. Nurzyki prowadzą stadny tryb życia.

Wymiary średnie 

dł. ciała ok. 44-50 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 64-71 cm
waga ok. 700-1200 g

Dorosłe nurzyki w szacie spoczynkowej, Niemcy

Głos

Gdy siedzi na gnieździe odzywa się chrapliwym "err" lub warczącym "arra". Jego odgłosy mają dzwoniące brzmienie.

Biotop

Lęgnie się na skalistych, urwistych wybrzeżach morskich oraz wyspach, poza okresem lęgowym pełne morze. Rzadko widuje się go wewnątrz lądu.

Okres lęgowy

Toki

Na tereny lęgowe nurzyki wracają już w grudniu lub styczniu, a w najchłodniejszych terenach północnych w marcu i kwietniu. Zaraz potem rozpoczynają się gromadne toki. Kręcą się wtedy wokół siebie nawzajem i wydają głośne okrzyki, po czym razem nurkują.

Gniazdo

Nie budują gniazd – jaja składają na nagiej skale, na przewieszkach. Mogą zajmować gniazda mewy trójpalczastej. Tworzą kolonie, które liczyć mogą nawet 100 000 osobników.

Nurzyki na Morzu Barentsa

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg (może być powtórzony, jeśli zostanie utracony w 14-16 dni od zniesienia jaja), składając w maju-lipcu (od marca na Pacyfiku) zwykle jedno jajo o gruszkowatym kształcie, co nie pozwala mu się staczać po pochyłościach. Barwa jaja zmienna, od cielistej, brązowej po zieloną lub niebieską, z różnobarwnym, głównie brunatnym i czarnym, nakrapianiem.

Wysiadywanie i dorastanie

Jaja wysiadywane są przez okres 28-34 dni przez obydwoje rodziców zmieniających się co 12-24 godziny. Ogrzewają jaja stopami. Rodzice razem zajmują się ich wychowaniem. Pisklę opuszcza gniazdo po 18-25 dniach, mimo, że jest jeszcze nie w pełni opierzone. Skacze wtedy ze skały do morza. Trzyma się długo rodziców, którzy je karmią. Zdolność do lotu zdobywa w wieku 39-46 dni. Ze względu na to, że to gatunek osiadły, starsze nurzyki spędzają zimę na lęgowiskach. Młode ptaki mogą natomiast koczować i włóczyć się po północnym Atlantyku w różnych jego zakątkach. Tylko część z nich leci nad Morze Śródziemne.

Pożywienie

Drobne ryby morskie i bezkręgowce np. mięczaki, pierścienice lub skorupiaki, które chwytają nurkując.

Ochrona

Gatunek chroniony.