Ortolan, trznadel ortolan (Emberiza hortulana) – mały ptak wędrowny z rodziny trznadlowatych, zamieszkujący większość Europy i zachodnią Azję. W zachodniej Europie występuje wyspowo, nie na całym obszarze. W Polsce nieliczny ptak lęgowy niżu, choć rozmieszczony nierównomiernie i miejscowo może być liczny. Przeloty IV–V i VIII–IX, zimuje w Afryce.

Cechy gatunku 

Wielkości wróbla. U samca głowa popielata, żółta gardziel, wokół oczu widoczny żółty pasek. Grzbiet rdzawobrązowy z czarnobrązowymi plamkami. Strona brzuszna cynamonowobrązowa, pierś zielonkawoszara. Dziób jest czerwonawy, oczy i nogi brązowe. Samice ubarwione bardziej blado, z prążkowaną piersią.

Śpiew przypomina głos trznadla, ale jest bardziej melodyjny i melancholijny. Często śpiewa na czubkach drzew lub łodygach zarośli.

Wymiary średnie 

długość ciała ok. 16 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 23-28 cm
masa ciała ok. 25 g

Biotop 

Tereny nizinne. Żyzne pola przeplatane laskami, alejami lub pojedynczymi drzewami, obrzeża sadów i ogrodów.

Gniazdo 

Umieszczone na ziemi w miejscu nasłonecznionym, w małej jamce lub zaroślach, uwite z trawy i korzonków. Wśród niewysokiej i dość luźnej roślinności zielnej, słabo osłonięte.

Jaja 

Pierwszy lęg w połowie maja, natomiast drugi w lipcu. W zniesieniu 4–5 jaj o białym tle niekiedy z lekko różowym lub szarym odcieniem, o średnich wymiarach 20x15 mm.

Wysiadywanie 

Od złożenia ostatniego jaja trwa 11–14 dni. Wysiaduje samica. Pisklęta opuszczają gniazdo po 12 dniach.

Pożywienie 

Nasiona i drobne owady.

Ochrona 

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Ciekawostki 

Końcowa nuta śpiewu jest o tercję niższa od poprzedzających akordów i tym właśnie motywem, zaczerpniętym ze śpiewu ortolana, rozpoczął swą V Symfonię Beethoven.

W przeszłości ortolan był w niektórych krajach ceniony dla smacznego mięsa – ptaki chwytano żywe, karmiono owsem i prosem, a utuczone zjadano.