Pliszka siwa (Motacilla alba) – gatunek małego ptaka z rodziny pliszkowatych.

Występowanie

Podgatunek M. a. persica jest formą pośrednią między M. a. dukhunensis a M. a. personata

Pliszka maskowa - podgatunek M. a. personata

Pliszka czarnogrzbieta - podgatunek M. a. lugens

Podgatunek M. a. leucopsis

Zamieszkuje Eurazję aż po Pacyfik na wschodzie i Afrykę Północną. Jak się okazało to najpospolitszy ptak Europy (choć 10 razy mniej liczna niż zięba) - żyjący od Nordkapu po Kretę, zachodnie wybrzeża Irlandii i Islandię, od Portugalii po Ural. Nie zasiedla jedynie Korsyki, Balearów i Sardynii. Wędrowny na niewielkie dystanse, przeloty od marca i kwietnia oraz od sierpnia do września.

Wyróżnia się następujące podgatunki o nieco odmiennym rozmieszczeniu upierzenia barwy szarej i czarnej:

• Motacilla alba alba – zamieszkuje kontynent europejski.

W Polsce średnio liczny ptak lęgowy^[3], dość równomiernie rozmieszczony. Spotkać ją można w całym kraju, a w górach występuje do najwyżej położonych schronisk turystycznych. Dzięki nim górna granica zasięgu sięga 1500 m n.p.m. Najliczniejsze populacje żyją na Mazurach^[4]. Największe zagęszczenie notowano w dolinach rzecznych, w mniejszych miejscowościach i na skrajach większych. Nie unika też centrów dużych miast. Z zimowisk znajdujących się w strefie Morza Śródziemnego i na terenach bardziej leżących na południe po Afrykę Równikową wraca w marcu. Niektóre osobniki zimują w Europie Środkowej w pobliżu wód.

Pliszka brytyjska (M. alba yarrellii)

• pliszka brytyjska (M. alba yarrellii) – zamieszkuje Wyspy Brytyjskie, zalatuje czasem nad niektóre regiony Europy Zachodniej. Prowadzi osiadły tryb życia, tylko czasem częściowo osiadły. Sporadycznie zalatuje do Polski (obserwowana kilkakrotnie, zwłaszcza na zachodzie kraju)^[3]. Od M. a. alba różni się, w upierzeniu godowym u obu płci, czarnym grzbietem oraz połączeniem między czarnym wierzchem głowy a czarną piersią i podgardlem. W upierzeniu spoczynkowym podgardle jest białe. Samica ma ciemniejsze barwy niż spokrewniony podgatunek zasiedlający resztę Europy.

• pliszka kaukaska (M. alba dukhunensis) – od M. a. alba różni się białymi obwódkami lotek drugorzędowych i pokryw skrzydłowych, które jednak nie tworzą przepaski.
• pliszka czarnogrzbieta (M. alba lugens) - zasiedla najbardziej wschodnie części Rosji - Półwysep Kamczatki, Kraj Nadmorski, Kraj Chabarowski, Wyspy Kurylskie, Sachalin, japońskie wyspy Hokkaid? i Honsh?. Jest podobna do podgatunku M. a. yarrellii, ale ma czarny pasek oczny i białe lotki. Niektórzy postulują potrzebę wydzielenie jej jako osobnego gatunku.
• pliszka maskowa (M. alba personata) - zasiedla Hindukush, Tian Shan, Góry Ałtaju (północny Iran, Afganistan, Tadżykistan, Kirgistan, Kazachstan, Xinjiang). Głowa oprócz białej części twarzowej czarna.
• pliszka marokańska (M. alba subpersonata) - niemigrujący podgatunek ograniczony do Maroka. Ma więcej czarnej barwy niż podgatunek nominatywny. Posiada szary grzbiet i białe podgardle.
• M. alba alboides - zasiedla Himalaje i ich okolice. Posiada czarny kark i dużą ilość białych piór wokoło głowy, biały wzór na pokrywach skrzydłowych - lotkach drugo- i trzeciorzędowych.
• M. alba ocularis - zamieszkuję Syberię, najbardziej wschodnie regiony Rosji, na wschód od Wyżyny Środkowosyberyjskiej. Wykazuje ekspansję na zachodnią Alaskę.
• M. alba leukopsis - zamieszkuje Chiny, Półwysep Koreański, Tajwan, Japonię (wyspy Ryukyu i Ky?sh?). Poszerza swój areał na wyspę Honsh?, południowo-wschodnią Azję, Indie i Oceanię.
• M. alba baicalensis

Charakterystyka

Cechy gatunku

Pospolity i powszechnie znany ptak o kontrastowym czarno-biało-szarym upierzeniu i o wysmukłej budowie. W upierzeniu godowym samca podgatunku M. alba alba siwy grzbiet i skrzydła (od spodu są białe z szarobiałymi brzegami). Czarny wierzch głowy i kark, który nie łączy się z czarnym podgardlem i górną częścią piersi. Czoło, policzki, boki szyi, podogonie i spód ciała czysto białe. Skrzydła czarniawe, biało kreskowane. Ogon długi, czarny wewnątrz z białymi brzegami (czarne brzegi od spodu). Dziób cienki, zaostrzony. Upierzenie godowe samicy podobne do samca, ale mniej wyraziste. Po letnim pierzeniu upierzenie spoczynkowe obu płci wygląda na przybrudzone, podgardle, podbródek i wierzch głowy jaśnieją, jedynie górna część piersi pozostaje czarna. Młode podobne do samicy w szacie spoczynkowej, przeważnie są szarobrązowe z ciemniejszą plamą na podgardlu. Obie płcią są podobnej wielkości

Wielkością dorównuje wróblowi, choć w porównaniu z nim ma znacznie smuklejszą, wydłużoną sylwetkę i dłuższy ogon.

Zachowanie

Bardzo charakterystyczne zachowanie – biega po ziemi w poszukiwaniu owadów, często na drogach, nieustannie przy spacerowaniu lub staniu kiwając ogonem w dół i w górę. Lata specyficznym, falowym lotem. Kilka uderzeń skrzydeł podnosi ptaka w górę, po czym po złożeniu skrzydeł dochodzi do ześlizgiwania się z linii lotu w dół. W trakcie migracji najczęściej spotykana nad różnymi typami wód. Największe koncentracji pliszek siwych mają miejsce na noclegowiskach. Tworzy przeważnie niewielkie stadka. Zachowania terytorialne wykazują nawet po zakończeniu okresu lęgowego. Z zajętego obecnie terenu przeganiają innych przedstawicieli swojego gatunku. Ma to miejsce również w czasie przelotów. Są mało płochliwe i chętnie przebywają w towarzystwie człowieka, choć zachowują ostrożność. Zwykle przesiaduje na ziemi, nie boi się przebywać na zupełnie odsłoniętych miejscach. Siada często na wyżej położonych obiektach, jak płoty, druty, budynki lub słupki. Migruje pojedynczo lub w małych grupach.

Głos

Wydaje dźwięk "tsillip tsillip". Samce śpiewają z podwyższenia, w trakcie lotu, biegania po ziemi lub w trakcie odpoczynku.

Wymiary średnie

długość ciała 

ok. 20 cm

rozpiętość skrzydeł 

ok. 30 cm

Masa ciała 

ok. 23 g

Biotop

Okolice zabudowań ludzkich, ich obrzeża, brzegi zbiorników wodnych i płynących cieków, żwirowe skraje rzek i leżące wokół nich tereny ruderalne, rozległe place i ugory, pastwiska, pola, suche łąki, plaże, kamieniołomy i w gospodarstwach rolnych leżące na ubocze. Często widuje się ją wzdłuż szlaków komunikacyjnych takich jak drogi tory kolejowe, na terenach otwartych i półotwartych, podwórkach. Może więc oddalać się bardziej od wody. Spotkać ją można zarówno na nizinach, jak i wysoko w górach.

Okres lęgowy

Gniazdo pliszki siwej

Toki 

Zaraz po przylocie z zimowisk od marca do maja pliszki zajmują swoje terytoria lęgowe i energicznie ich bronią. Tworzone pary są monogamiczne.

Gniazdo

Pod strzechą, w załomku, pęknięciach murów lub budynków, na belce pod mostem, w stercie chrustu, pod korzeniami drzewa, między skałami, w półotwartych dziuplach drzew, skarpach, półjaskiniach, pniach drzew, pod mostami, w norach nad wodą, w pryzmach kamieni lub w innych nietypowych miejscach, np. w starym garnku. Czasem lokują gniazdo po prostu na ziemi. Korzysta także z półotwartych skrzynek lęgowych. Konstrukcję w postaci czarki budują oboje partnerzy z łodyg, liści, korzeni, traw i kawałków mchu. Wnętrze wyściełają sierścią, końskim włosiem i piórami.

Jaja 

Osobnik młodociany

Różnobiegunowe, mało wydłużone o zmiennym ubarwieniu, składane od kwietnia do połowy maja. W zniesieniu 4–6 białawych, bladoróżowych lub szarawych jaj o średnich wymiarach 20x15 mm z plamkami od ciemnoszarej barwy do brązowej. Często wysiaduje jajo kukułki, której jest jednym z ulubionych gospodarzy lęgowych. Wyprowadza dwa - trzy lęgi rocznie od kwietnia do sierpnia.

Wysiadywanie i pisklęta

Tylko samica przez okres 12–14 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po 14–15 dniach. Do tego czasu oboje rodzice je karmią. Pisklęta, rzekome gniazdowniki, mają pomarańczowe wnętrze paszcz z żółto zabarwionymi brzegami. Po wykluciu są pokryte białopopielatym puchem. We wrześniu ptaki zaczynają gromadzić się w małe stada, które nocują najczęściej w trzcinach w towarzystwie jaskółek, szpaków i innych pliszek. Jesienne migracje trwają od sierpnia do września.

Pożywienie

Drobne owady, jak komary, muchy, chrząszcze, małe motyle, chwytane na ziemi lub w locie.

Znajduje je na brzegach wód, polach i łąkach. Często zdarza jej się biegać za pługiem i zbierać larwy i pędraki. Gdy pliszka żeruje na pewnym odcinku linii brzegowej zbiornika strzeże go tak mocno jak w trakcie lęgów. Długość żerowiska zależy od zasobności pokarmu. Również w trakcie polowania kiwa ogonem.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.