Pokląskwa (Saxicola rubetra) – gatunek małego ptaka wędrownego z rodziny muchołówek, zamieszkującego Europę poza północnymi i południowymi skrajami oraz Azję Środkową i Iran. Zimuje w środkowej i wschodniej Afryce, na południe od Sahary. Nie wyodrębnia się podgatunków. W Polsce gnieździ się w całym kraju, nielicznie lub średnio licznie.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Mały, krępy ptak mniejszy od rudzika, o wyprostowanej postawie, stosunkowo długich skrzydłach i krótkim ogonie. Samiec w szacie godowej ma rdzawą pierś i czarne policzki obramowane od góry białą brwią i od dołu białym wąsem. Wierzch ciała ciemnobrunatny z żółtawym deseniem. Skrzydła ciemne z białymi plamami, również na barkach białe plamy. Kuper jasny, pomarańczowobrązowy. Ogon czarny z białymi brzegami i białą nasadą, podogonie również białe. Spód kremowobiały, w kierunku piersi przechodzący w rdzawy. Samiec w szacie spoczynkowej oraz samica mniej kontrastowe, o jaśniejszym, nakrapianym wierzchu ciała i spodzie brudnobiałym. Niektóre pierwszoroczne samce różnią się jednak tylko nieznacznie od samic.

Rozmiary

długość ciała ok. 12–14 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 21–24 cm

Masa ciała

ok. 14–21 g

Głos

Wabi uporczywym "tju-czek-czek" – kląskaniem, stąd polska nazwa. Śpiew zmienny, złożony z różnych tonów: świergoczących, fletowych i zgrzytliwych, przeplatanych naśladownictwami. Samiec śpiewa siedząc wyprostowany na czubku krzewu, również w nocy.

Zachowanie

Często siada na czubkach krzewów lub wysokich traw. Wędrowny, przeloty w IV-V i VIII-IX.

Środowisko

Otwarte, wilgotne tereny, preferuje podmokłe łąki z wysepkami krzewiastych zarośli, tereny bagienne i torfowiskowe w dolinach rzecznych. Zamieszkuje również łąki górskie i wysokogórskie do wysokości 1400 m n.p.m. Niekiedy występuje też na trawiastych wrzosowiskach.

Pożywienie

Drobne bezkręgowce zbierane z ziemi lub łowione w locie, uzupełnione niewielką ilością nasion i jagód.

Lęgi

Samica pokląskwy

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg. Na lęgowiska przybywa w kwietniu; prawie połowa samców wraca na terytorium zajmowane w roku poprzednim. Lęgi rozpoczynają się w połowie maja i trwają najpóźniej do czerwca, kiedy to pary, które utraciły pierwszy lęg, przystępują do drugiego.

Gniazdo

Na ziemi, pod osłoną trawy, w kształcie czarki, zbudowane ze ździebełek, drobnych gałązek oraz włosia zwierząt. Częstą lokalizacją są brzegi rowów melioracyjnych.

Jaja i wysiadywanie

Samica składa 4–7 (zwykle 6) jaj w intensywnym, turkusowym kolorze, o średnich wymiarach 19x14 mm. Wysiadywane są przez okres 12–15 dni przez samicę.

Pisklęta

Pisklęta opuszczają gniazdo po około 13 dniach, po kolejnych 5–6 dniach zaczynają latać. Rodzice dokarmiają je jeszcze przez kolejne 2–3 tygodnie. Potem młode stają się samodzielne, ale pozostają pod opieką rodziców prawie do odlotu, kiedy to pokląskwy łączą się w większe stada rodzinne.

Status i ochrona

Gatunek nie jest globalnie zagrożony wg danych IUCN (status LC – least concern). Zagrożeniem jest osuszanie łąk i melioracja terenu oraz likwidacja śródpolnych zakrzaczeń, miedz, oczek wodnych. Z tych powodów w drugiej połowie XX wieku w zachodniej Europie odnotowano spadek liczebności pokląskwy. Również w wielu regionach Polski jest coraz mniej liczna.

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.