Rybitwa białoczelna (Sternula albifrons) – średni ptak wodny z rodziny mew.

Występowanie

Gnieździ się w Europie, Azji, Afryce, Ameryce Północnej i Australii, choć jej zasięg nie jest ciągły. Zamieszkuje w zależności od podgatunku:

• Sterna albifrons albifrons - Europa (zachodnie i południowe wybrzeża, na północy granica zasięgu jest południowa Skandynawia i Zatoka Fińska) i Azja Zachodnia po Nepal. Być może również Kenia i wyspy zachodniej części Oceanu Indyjskiego. Zimuje na wybrzeżach Oceanu Indyjskiego od Afryki Wschodniej po zachodnie Indie, również nad Morzem Śródziemnym.

W Europie Środkowej spotkać ją można głównie na wybrzeżu Morza Północnego i Bałtyku. W Polsce gnieździ się nielicznie, głównie na wybrzeżu i nad dużymi rzekami np. Wisłą, Bugiem, Narwią, Wartą oraz dużymi zbiornikami wodnymi. Pojedyncze stanowiska mogą znajdować się w głębi lądu. np w dolinie dolnej Odry, na środkowej Wiśle. Przeloty w kwietniu-maju i sierpniu-wrześniu.

• Sternula albifrons guineae - od Ghany do Gabonu, w bardzo małej liczbie również w Mauretanii i Senegalu.
• Sternula albifrons innominata - wyspy Zatoki Perskiej.
• Sternula albifrons pusilla - północno-wschodnie Indie przez Myanmar po Sumatrę i Jawę. Być może również Cejlon.
• Sternula albifrons winensis - Daleki Wschód od Rosji po Filipiny oraz Azja Południowo-wschodnia i Nowa Gwinea. Niedawno zasiedliła Australię i Nową Brytanię. Północne populacje zimują w Malezji.
• Sternula albifrons placens - wschodnie wybrzeża Australii i Tasmanii.

Charakterystyka

Cechy gatunku 

Rybitwa białoczelna w szacie spoczynkowej obok rybitwy złotodziobej

To najmniejsza rybitwa, wielkości jerzyka, a mniejsza od rybitwy rzecznej. Ma krępą sylwetkę. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W upierzeniu godowym czoło jest białe (biała plama klinowato ciągnie się do oka), kantarek i wierzch głowy (czapeczka) czarne, grzbiet i skrzydła popielate, II i III lotka dłoniowa długich i wąskich skrzydeł jest czarna. Reszta ciała biała. Dziób smukły, żółty z czarnym końcem, nogi krótkie, żółtopomarańczowe. W upierzeniu spoczynkowym od sierpnia wierzch głowy ciemnobrązowy z białymi plamkami, większa część czoła biała bez czarnego kantarka, a brunatny kark przemieszany z białymi piórkami. Dziób czarny. Wokół oka widać szaroczarną plamę. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, jednak na grzbiecie i skrzydłach ciemny rysunek, ponadto ciemne przednie krawędzie skrzydeł i ich końcówki.

Zachowanie

Jej lot, choć szybki i zwinny, jest mniej zgrabny niż u innych rybitw - szybko uderza skrzydłami. W powietrzu widać koniec jej ogon z lekkim wcięciem o długości 2-5 cm, bardziej wydłużony u ptaków lęgowych. Potrafi nurkować ze znacznej wysokości do kilkunastu centymetrów głębokości, nawet do 80. Często zdarza jej się zawisać w locie. Dużo czasu spędza latając, rzadko chodzi po ziemi. Jest ptakiem płochliwym, choć nie ukrywa się starając się siadać na odsłoniętych, nieporośniętych miejscach nad wodą.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 21-27 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 45-55 cm
masa ciała ok. 40-60 g

Głos

Swoją obecność manifestuje głośnym i powtarzanym "kri-ik", skrzypiącym, przenikliwym "kirri kirri kirri" lub krótkim "kitt".

Biotop

Wybrzeża mórz i brzegi rzek oraz wyspy w ich nurcie. Oprócz tego zalane wyrobiska i żwirownie. Może zalatywać w głąb lądu. Lecąc nad zimowiska trzyma się głównie wybrzeży, unikając raczej lądu. Preferuje pionierskie stanowiska, gdzie roślinność jest w początkowym stadium swojego rozwoju na danym terenie. Takie miejsca w Europie Środkowej zdarzają się coraz rzadziej.

Okres lęgowy

Toki

Na lęgowiska rybitwy wracają w kwietniu i maju. Toki zaczynają się od stadnych lotów, podczas których jedne ptaki trzymają w dziobach małe ryby w dziobach, a inne w tym czasie starają się im je odebrać. Następnie parę ptaków nagle wznosi się w górę bardzo wysoko by zaraz potem rozpocząć pikowanie w dół, jeden obok drugiego. Po tym rytuale nadchodzi czas na podarowanie rybki swojej partnerce. Są to swego rodzaju "zaręczyny", które kończą się na ziemi wieloma charakterystycznymi ruchami. Po zawarciu "małżeństwa" samica bierze się za budowę gniazda. Pary są monogamiczne.

Gniazdo

Znajduje się na piaszczystym lub żwirowatym brzegu, wyspach, aluwiach rzek i nad jeziorami, rzadziej na platformach z pływających roślin. Samica ugniata piersią płytką jamkę w ziemi, żwirze lub wyschniętym mule otaczając ją potem małymi muszlami i kamieniami. Rybitwy białoczelne zakładają małe kolonie oddalone w pewnym stopniu od gniazd mew i innych rybitw, a czasem w towarzystwie lęgów rybitwy rzecznej.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu-czerwcu (na półkuli północnej) 2-3 rudawożółte jaja w ciemne plamki.

Wysiadywanie i dorastanie 

Jaja wysiadywane są przez okres 20-24 dni najpierw tylko przez samicę, potem zastępuje ją samiec. Przez pierwszy okres po wykluciu jeden z partnerów zostaje i ogrzewa młode, podczas gdy drugi wyrusza szukać dla nich pokarmu. Co jakiś czas ptaki zamieniają się rolami. Puch młodych jest szarożółty z plamami na grzbiecie. Pisklęta osiągają zdolność do lotu w wieku 3 tygodni. Rybitwy opuszczają lęgowiska w lipcu i sierpniu.

Pożywienie

Rybitwy krążące nad plażą w czasie odpływu w trakcie polowania na ryby, Tokio

Ryby do 6 cm długości oraz lądowe i wodne bezkręgowce m.in. skorupiaki, mięczaki i owady.

Żeruje latając parę metrów nad powierzchnią wody. Ryby łowi poprzez rzucanie się na nie z 2-3 metrów do wody z lotu ślizgowego. Owady może wyłapywać w locie lub zbierać z roślin.

Ochrona

Gatunek chroniony, zagrożony utratą siedlisk lęgowych przez zagospodarowywanie plaż oraz regulację rzek.