Rybitwa popielata (Sterna paradisaea) - średni wędrowny ptak wodny z rodziny mew.

Występowanie

Zamieszkuje najdalsze północne krańce Eurazji i Ameryki Północnej, pas od Islandii przez Wyspy Brytyjskie, wybrzeża Francji, Niemiec, Polski i Beneluxu, Półwysep Skandynawski, przez Syberię po Cieśninę Beringa i dalej Aleuty, Amerykę Północną osiągając na południu Kolumbię Brytyjską i Nowy Jork, a także Grenlandię. W Europie najbardziej wysunięte na południe lęgi znajdują się w południowo-zachodniej Francji. Zimuje na paku otaczającym Antarktydę.

W Europie Środkowej widuje się ją głównie nad Morzem Północnym i Bałtykiem. Przylatuje w połowie kwietnia, a odlatuje od lipca do października. W Polsce gnieździ się sporadycznie i nieregularnie w Zatoce Gdańskiej i na jeziorach przymorskich - najwyżej kilkanaście par, częsta na przelotach w małych grupach. Tylko wyjątkowo spotykana w głębi lądu.

Wędrówki

Jest to ptak który odbywa najdłuższe wędrówki, trasa w jedna stronę może wynosić około 30 000 km. Północne populacje z Europy przelatując wzdłuż zachodnich jej wybrzeży spotykają ptaki z południowego wschodu Ameryki Północnej. Obie grupy lecą dalej wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki docierając do Przylądku Dobrej Nadziei (niektóre populacje do Chile). Następnie zmierzają na Antarktydę, gdzie w końcu kończą swą podróż. W ten sposób przemierzają ogromne dystanse, co powiększa jeszcze okrążenie całej Antarktydy w ciągu roku lub dwóch. Dlatego też 25-letnia rybitwa popielata w swoim życiu może przelecieć ok. 1 000 000 km trasę.

Charakterystyka

Cechy gatunku

Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W upierzeniu godowym wierzch głowy i końcówki skrzydeł czarne, tułów i skrzydła szare, boki głowy i szyi, kuper i ogon białe. Dziób i nogi całe czerwone. Szyja, pierś i brzuch popielate. W upierzeniu spoczynkowym spód ciała i czoło bieleją, a dziób i nogi stają się czarne.Stojący ptak ma znacznie wystający ogon poza skrzydła. Najdłuższa lotka dłoniowa opatrzona jest podłużnym pasem o szerokości do 2 mm (u rybitwy zwyczajnej ma 4-5 mm). Osobniki młodociane podobne do dorosłych w upierzeniu spoczynkowym, jednak ich grzbiet i skrzydła pokrywają gęste, ciemne plamki. W Europie prawie nie widuje się jej w szacie spoczynkowej. Rybitwa popielata przypomina bardzo rybitwę zwyczajną. Ma jednak dłuższy ogon, który gdy siedzi niewiele wystaje poza złożone skrzydła. Skrajne sterówki ogona są jaśniejsze i dłuższe. Rybitwa zwyczajna nie ma poza tym ciemniejszego pasa. Podobna też do rybitwy rzecznej, ale nieco jest od niej większa, ma krótsze nogi i węższe skrzydła, a pierś i brzuch ciemniej szare.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 30-38 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 75-85 cm
waga ok. 85-125 g

Mewa popielata broniąca gniazda, południowa Islandia

Głos 

Odgłosy są mniej skrzeczące niż mewy zwyczajnej, a bardziej przenikliwe niż mewy rzecznej i układają się w ciągłe "krie" lub "kirr".

Biotop

Kolonie na nieporośniętych piaszczystych i skalistych brzegach wód słonych i słodkich, słonych łąkach, wydmach oraz wyspach w pasie iglastych lasów tundry. Wyjątkowo mogą się gnieździć na jeziorach śródlądowych. Zimuje głównie na paku lodowym.

Okres lęgowy

Rybitwa popielata na gnieździe, Anglia

Toki

Na lęgowiska wraca w kwietniu i maju. W czasie toków samce przynoszą do kolonii ryby podarowując je różnym samicom. Dopiero jednak po dobraniu się w pary partner karmi regularnie swoją partnerkę.

Gniazdo

W różnorodnych miejscach. Gniazdo to płytka jamka ubogo wysłana suchymi źdźbłami i kawałkami muszli. Tworzy wielkie kolonie liczące od kilku do kilkuset par.

Pisklę na wyspach Farne, Anglia

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju - lipcu 2-3 szare lub brunatne jaja w ciemne plamki.

Wysiadywanie i dorastanie

Jaja wysiadywane są przez okres 22-27 dni głównie przez samicę, która w tym czasie jest karmiona przez samca (ten też czasem wysiaduje). Wszelkie ataki z powietrza i ziemi są odpierane przez przyszłych rodziców z lotu. Poza tym napastnika oblewają kałem. Młode w puchu są na grzebiecie usiane ciemnymi drobnymi plamkami. Pisklęta pierzą się w wieku 3-4 tygodni, lecz pozostają z rodzicami potem jeszcze przez miesiąc lub dwa. Młode rozchodzą się z rówieśnikami po całej kolonii. Mimo to, rodzice niosący pokarm, przeważnie małe ryby, mięczaki, skorupiaki i morskie owady, odnajdują je bez problemu. Dojrzałość płciową osiągają po 3-4 latach. W drogę na dalekie zimowiska wyruszają od końca lipca. Pierzą się na zimowiskach w październiku.

Pożywienie

Rybitwa popielata ze zdobyczą

Drobne ryby, a także bezkręgowce m.in skorupiaki jak krewetki i kraby.

Podobnie jak rybitwa rzeczna polując zawisa nad wodą i atakuje ofiarę spadając na nią i nurkując. Na Morzu Wattowym zauważono, że unikają konkurencji ze strony rybitwy rzecznej i łapią ryby pływające przy powierzchni.

Ochrona

Objęta ochroną gatunkową ścisłą. W Dyrektywie Ptasiej uznana za gatunek krytycznie zagrożony z powodu występowania na skraju zasięgu w Polsce.