Świstun (Anas penelope) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący północną Eurazję. Wędrowny, zimuje w południowej i zachodniej Europie (wokół Morza Śródziemnego) i południowej Azji. Przeloty w marcu - kwietniu i wrześniu - listopadzie. W Polsce skrajnie nielicznie gniazduje na północy kraju (5-10 par), a pojedyncze pary spotykano także w innych rejonach.

Samica- Samiec po prawej.

Świstuny mają krótki dziób i okrągłe głowy z wypukłym czołem. Samiec w szacie godowej - czoło i wierzch głowy kremowy, boki głowy i szyja kasztanowordzawe, wierzch i boki ciała popielate z poprzecznym, falistym biało-czarnym prążkowaniem. Najniższa część szyi, wole i pierś różowopopielate, czarne podogonie, zielone lusterko z czarną otoczką na skrzydle, dziób niebieski. Na złożonych skrzydłach widać biały podłużny pas, który zmienia się w szeroką plamę, gdy je rozwinie. Samiec w szacie spoczynkowej ma głowę, szyję, wole i boki ciemnobrązowe. Na głowie i szyi gęsto ułożone jaśniejsze plamki. Wierzch czarnawy, rudawa pierś oraz białe pokrywy skrzydłowe i spód ciała.

Samica w szacie godowej ubarwiona mniej jaskrawo, ogólnie brązowa lub brązowoszara z licznymi, drobnymi ciemnymi plamkami. Ma na skrzydłach szarą dużą plamę i czarne mieniące się na zielono lusterko. Ubarwienie letnie obu płci podobne (samiec nieco jaskrawszy) z jasnym paskiem pod skrzydłami. Młode ubarwione podobnie jak samica w okresie godowym. Głos samca: gwiżdżące "fi fi" lub "fiu fiu", samicy: zgrzytliwe "wrrr".

Wymiary średnie 

dł. ciała 44 - 50 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 82 cm
waga ok. 0,5 - 1 kg

Biotop 

Duże jeziora, rzeki i stawy gęsto zarośnięte z oczkami czystej wody, również bagna. Spotkać go tam można zwłaszcza w okresie lęgów.

Toki 

Ptaki dobierają się w pary już na zimowiskach. W czasie toków samiec pływa wokół samicy z nastroszonymi piórami głowy i długimi piórami na grzbiecie. Co jakiś czas zadziera głowę, wydając dźwięczny świst, od którego pochodzi jego nazwa w wielu językach, również w polskim. Świst wydobywa się z krtani, a dolny koniec tchawicy jest przedłużony w skostniałą "trąbkę" (podobnie jak u kaczorów innych gatunków). Pary łączy silniejsza więź niż u innych kaczek.

W locie u samców dobrze widoczne białe plamy na wierzchu skrzydeł

Gniazdo 

Budowane przez samicę na ziemi, w pobliżu wody, pod krzewami lub w kępach trawy. Składa się z suchych gałązek wyścielonych puchem i drobnymi piórkami wydziobanymi z brzucha. Matka stara się ulokować gniazdo w miejscu zakrytym i w miarę niedostępnym.

Jaja 

Wyprowadza jeden lęg w roku, składając w maju - lipcu 4 do 11 jaj (w Anglii od kwietnia).

Okres lęgowy 

Jaja wysiadywane są przez okres 22 - 28 dni przez samicę, zaś samiec pozostaje w pobliżu. Po wylęgu w czerwcu bierze udział w opiece nad młodymi, choć główną rolę pełni tu samica. Pisklęta opuszczają gniazdo po 1 dniu, kiedy to matka prowadzi je nad wodę i do rodziny dołącza samiec. W puchu są podobne do kacząt krzyżówek, ale są rude i bez plam wokół uszu. Zdolność lotu zdobywają po około 45 dniach. Przed jesiennymi odlotami świstuny zbierają się w małe stada i odlatują czasami wraz z innymi kaczkami.

Pożywienie 

Roślinne, głównie zielone części roślin wodnych. Mięczaki stanowią tylko dodatek.

Ochrona 

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Samiec i samica