Świstunka górska (Phylloscopus bonelli) – niewielki ptak wędrowny z rodziny świstunek, wcześniej zaliczany do podrodziny gajówek w rodzinie pokrzewkowatych. Występuje w dwóch podgatunkach.

Występowanie

To europejski gatunek. Zamieszkuje centralną, zachodnią, południowo-wschodnią i południową Europę (zwłaszcza na wschodzie Włoch i na Półwyspie Bałkańskim) oraz północno-zachodnią Afrykę - Algierii i w Maroku. Wschodnia granica przebiega szerokim przybrzeżnym pasem w Azji Mniejszej i przez sąsiadującą z nim częścią regionu śródziemnomorskiego. Terytorium występowania świstunki górskiej jest dużo mniejsze niż w przypadku innych świstunek, np. pierwiosnka czy świstunki, choć w pewnym stopniu pokrywa się z ich terenami zasiedlania. Nie konkurują jednak tam ze sobą o pokarm, ani o miejsca lęgowe, bo świstunki górskie preferują suchsze i rzadsze lasy. Stykają się ze sobą dopiero w czasie migracji na zimowiska. Zimuje bowiem w Afryce, na rozległych sawannach leżących na południe od Sahary.
Niektóre badania przekonują, że w ostatnich dekadach dochodzi do rozprzestrzeniania się z zachodnich i południowo-zachodnich regionów Europy w stronę północną i północno-wschodnią. Ze względu na skryty tryb życia często trudno o udokumentowane dane dotyczące stanowisk. Wyróżnia się 2 podgatunki.

W Polsce ptak nielicznie lęgowy. Przylatuje w kwietniu, a odlatuje w sierpniu-wrześniu. Jest to jednak gatunek południowy i zalatuje rzadko. Widywany w kraju w grądach, borach i reglach. Świstunkę górską zauważono 8 razy w maju lub od lipca do września, a raz zdarzył się potwierdzony lęg w Beskidzie Sądeckim.

Charakterystyka

Opis gatunku

Upierzenie jest typowe dla większości świstunek. Cechy charakterystyczne: świstunka górska ma upierzenie o białym spodzie ciała, w tym podgardle i pierś w tym kolorze (to odróżnia ją od świstunki leśnej, która prowadzi zbliżony tryb życia), żółtozieloną plamą na skrzydle, wierzch ciała jasno – szaro – brązowy o szarooliwkowym odcieniu z szarą głową oraz często występującą żółtą plamą w tylnej części grzbietu (na kuprze. Lotki i sterówki są żółtozielonoprążkowane. Ma różowy dziób, jasny kantarek i duże ciemne wyróżniające się oczy prawie bez zaznaczonych wyraźnie białych brwi. Oprócz tego brunatnoszare nogi.
Wielkością dorównuje pierwiosnkowi, od którego jest bardziej szara. Trudno ją zauważyć w koronach drzew i łatwo pomylić z innymi świstunkami.

Głos

Przyjemny głos i specyficzne wabienie są istotnymi cechami pozwalającymi rozróżnić ten gatunek w terenie. To monotonna zwrotka z powtarzanym dźwiękiem "tji".

Wymiary ciała 

długość ciała 

ok. 11-12 cm,

rozpiętość skrzydeł

ok. 16-20 cm

Masa ciała

7-12 g.

Pożywienie

Owady i inne bezkręgowce, pokarm zbierają z gałęzi i gałązek drzew.

Biotop

Wykazuje dość specyficzne wymagania środowiskowe. W okresie lęgowym zasiedla tereny górskie i podgórskie. Spotkać ją można w widnych i rzadkich lasach liściastych i iglastych na nizinach i na zboczach o południowej wystawie w górach. Ich brak w nadbrzeżnych górach na Bałkanach powoduje prawdopodobnie, że tych regionów nie zamieszkuje.

Okres lęgowy

Gniazdo

Świstunki górskie gnieżdżą się na ziemi, ukryte w gęstej roślinności. Gniazdo jest kopulastą budowlą z bocznym otworem, uplecioną z suchej trawy z domieszką liści i mchu, wyścielone miękkim materiałem (np. włosami). Przypomina lęgowisko świstunki leśnej. Różnic tu oprócz jaj można szukać w środowisku w jakim ptak utworzył gniazdo, bo mało prawdopodobne jest aby oba gatunki świstunek gnieździły się i wychowywały młode w tym samym typie kompleksu leśnego.

Rozród

Składane w maju w liczbie od 5-6 białych jaj, z czerwono-brązowymi plamkami. Samica wysiaduje jaja przez 12-13 dni. Różnią się nieco o zniesień świstunki leśnej - mają mniej plam, a te są rdzawe. Po wykluciu pisklęta, karmione przez obojga rodziców, pozostają w gnieździe jeszcze przez około 2 tygodnie. Świstunki górskie w ciągu sezonu wyprowadzają jeden lęg.

Ochrona

Objęty ochroną gatunkową.