Szczudłak (zwyczajny) (Himantopus himantopus) – gatunek średniej wielkości ptaka brodzącego z rodziny szczudłonogów. Występowanie w zależności od podgatunku:
- Himantopus himantopus himantopus (Linnaeus, 1758) – od południowo-zachodniej Francji przez Półwysep Iberyjski po Afrykę Południową i Madagaskar. Na wschodzie osiąga Chiny, Tajwan, Indie i Półwysep Indochiński. Częściowo osiadły, północne populacje wędrowne, odlatują nad Morze Śródziemne i do Afryki aż po równik. W Europie Środkowej regularnie lęgowy na Węgrzech. W Polsce sporadycznie pojawia się na przelotach (obserwowany ok. 80 razy). Wyjątkowo zdarzają się lęgi – od lat 90. XX wieku stwierdzono 7 takich przypadków.
- Himantopus himantopus ceylonensis Whistler, 1944 – szczudłak cejloński - Sri Lanka,
- Himantopus himantopus meridionalis C. L. Brehm, 1843 – południowa Afryka,
- Himantopus himantopus knudseni Stejneger, 1887 – szczudłak hawajski - Hawaje.
Jest to ptak, który ma jeden z najrozleglejszych zasięgów występowania. W jego środkowych strefach jest osiadły lub koczujący. W XX wieku rozszerzył swój zasięg bardziej na północ. Długo utrzymujące się susze nad Morzem Śródziemnym powodują inwazje tych ptaków do Europy Środkowej i zasiedlenia kolejnych par lęgowowych.
Systematyka w obrębie kompleksu Himantopus himantopus jest skomplikowana i każdy z powyższych podgatunków (z wyjątkiem nominatywnego) jest przez niektórych naukowców uważany za odrębny gatunek.
Charakterystyka
Środowisko
Otwarte brzegi jezior, zarówno słodkich jak i słonawych czy słonych, pola ryżowe i słone łąki. Najliczniejszy na stepach i półpustyniach. Przebywa nad płytkimi wodami, gdzie brzegi są porośnięte niewysoką roślinnością.
Pożywienie
Owady wodne oraz lądowe, skorupiaki, robaki, pajęczaki, kijanki, małe ryby i mięczaki. Żeruje na płyciznach, wchodząc po brzuch do wody.
Rozród
Okres godowy
- Toki
- Na tereny lęgowe wraca w marcu i kwietniu. W czasie toków głośno krzyczy, trzepie skrzydłami i wysoko podskakuje.
- Gniazdo
- W suchym miejscu na ziemi, na małej wysepce lub na wywyższeniu otoczonym wodą. Nie jest wybredny, jeśli chodzi o miejsce gniazdowania. Na wilgotnym podłożu gniazdo to dość wysoka budowla z wodnych roślin, a na suchym jamka z paroma kawałkami trzciny. Zwykle tworzy kolonie liczące kilkadziesiąt par.
Okres lęgowy
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 4 jasnobrunatne jaja z ciemnymi plamkami. Na półkuli północnej lęgi rozpoczynają się w marcu, a na skrajnie północnych stanowiskach w maju. Na półkuli południowej – w lipcu–sierpniu.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 22–26 dni przez obydwoje rodziców.
- Pisklęta
- Młode krótko przebywają w gnieździe. Już wtedy widać u nich długie nogi. Szybko zaczynają pływać i pluskać się w płytkiej wodzie. W puchu mają piaskowoszary grzbiet z czarnymi prążkami i plamkami, a białawy brzuch. Pisklęta pierzą się i stają się lotne w wieku 30–35 dni. Przybór wód może być powodem nawet dość znacznych strat w liczebności młodych. Rodzice otaczają pisklęta troskliwą opieką, a w razie niebezpieczeństwa potrafią odważnie ich bronić, wrzeszcząc przeraźliwie na napastnika lub odciągając go od gniazda, udając osobniki kalekie. Na południe odlatują od sierpnia do września.
Ochrona
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Domena | eukarionty |
Królestwo | zwierzęta |
Typ | strunowce |
Podtyp | kręgowce |
Gromada | ptaki |
Nadrząd | neognatyczne |
Rząd | siewkowe |
Rodzina | szczudłonogi |
Rodzaj | Himantopus |
Gatunek | szczudłak |
Nazwa systematyczna | |
Himantopus himantopus | |
(Linnaeus, 1758) | |
Podgatunki | |
|
|
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) | |
najmniejszej troski
|