Szukaj zwierząt alfabetycznie: a| b| c| d| e| f| g| h| i| j| k| l| m| n| o| p| q| r| s| t| u| v| w| x| y| z|
Charakterystyka Szczygieł

Szczygieł (Carduelis carduelis) – mały ptak z rodziny łuszczaków.

Występowanie 

Zamieszkuje Europę od atlantyckich wysp i zachodniej Europy (poza Skandynawią) do środkowej Azji na wschodzie oraz większość Azji Mniejszej i Afryki północnej. Częściowo osiadły, a w niektórych regionach wędrowny. Jedynie populacje z północnej Europy i Azji odlatują w kierunku południowo-zachodnim nad Morzem Śródziemnym i do zachodniej Europy. Dołączają tam do lokalnych, osiadłych szczygłów. Wiosną, podobnie jak osobniki koczujące, powracają na tereny lęgowe. Wyróżnia się 12 podgatunków.

W Polsce średnio liczny ptak lęgowy na całym niżu. Regularnie zimuje w kraju.

Charakterystyka

Cechy gatunku

Podgatunek Carduelis carduelis parva
Samica szczygła

Należą do najładniej i najjaskrawiej upierzonych europejskich ptaków. Obie płci są podobnej wielkości. Najbardziej charakterystyczną cechą jest karminowoczerwona "twarz" (maska), kontrastująca z czarnym wierzchem głowy i pręgą za uszami (zausznicami) oraz z białymi policzkami. Upierzenie na grzbiecie kasztanowobrązowe, boki głowy (policzki), podgardle, pierś biała z niewyraźną brązową przepaską, brzuch i kuper białe. Rozwidlony ogon czarny, skrzydła również czarne z szeroką żółtą pręgą. Szczygły mają żółtobiałe dzioby, ciemniejsze na końcach. Tęczówki oczu, podobnie jak nogi, są brązowe. Młode ptaki brązowoszare z ciemniejszymi, nieregularnymi podłużnymi prążkami, jedynie skrzydła podobnie jak u dorosłych czarne z żółtym pasem. Nie występuje też u nich charakterystyczny rysunek na głowie, choć widać już kombinację żółto-czarno-białej barwy na skrzydłach. Pod względem rozmiaru jest mniejszy od wróbla i ma rozwidlony ogon.

Różnica między płciami w ubarwieniu jest trudna do zauważenia w terenie. U samca czerwona maska nad okiem dotyka i czasami przekracza oko pod skrzydłem czarne ubarwienie. U samicy maska kończy się w połowie głowy i jest koloru ciemnopomarańczowego, głowa jest bardziej okrągła niż u samca, a pod skrzydłem kolor jest brunatny do szaro-zielonego. Pewne określenie płci zapewnia jednak obserwacja ptaka trzymanego w ręku.

W czasie lotu szczygły od innych gatunków ptaków łatwo rozpoznać po ubarwieniu skrzydeł, głowy i ogona. Ze względu na ubarwienie, ruchliwość i śpiew szczygły chętnie hodowano się w klatkach, ale obecnie w większości krajów są pod ochroną.

Nie jest to ptak bardzo płochliwy. Często można go zobaczyć jak przelatuje z miejsca na miejsce, zatrzymując się na różnych drzewach, krzewach i roślinach zielnych. Szczygieł lata szybko i falistym torem.

Wymiary średnie

  • Długość ciała ok. 12 cm
  • Rozpiętość skrzydeł ok. 23 cm
  • Masa ciała ok. 16 g

Głos 

Samiec śpiewa świergotliwie na wzniesionych stanowiskach dość przyjemną dla ludzkiego ucha melodię - miękkie, kilkakrotnie powtarzane wabiące tony, które przeplatają trele i świergot. Jednocześnie zwykle wykonuje żwawe ruchy całym ciałem. W powietrzu ptaki przywołują się charakterystycznym wabieniem "didlit szczyglik szczygelit" lub "cit wit", którego nie można pomylić z żadnym innym gatunkiem.

Biotop

Wszelkie zadrzewienia typu parkowego. Lęgnie się na obrzeżach lasów liściastych i mieszanych, często sady, polany, aleje, kępy drzew, nadrzeczne łęgi i ogrody. Najchętniej zasiedla tereny uprawne, gdzie pola i sady przeplatają się z widnymi lasami. Unikają zwartych kompleksami leśnymi. Poza sezonem lęgowym żerują jednak na terenach otwartych, gdzie mogą znaleźć rośliny produkujące nasiona. W czasie lęgów trzymają się przeważnie koron drzew.

Okres lęgowy 

Lęg szczygła złożony z 6 jaj
5 piskląt szczygła w gnieździe

Gniazdo

Na końcu długiej, bocznej gałęzi drzewa liściastego daleko od pnia lub w gęstwinie, wyjątkowo sosny, na wysokości od 3 do 6 m. Jest misternie uwite z gałązek, traw, mchu, korzonków spojonych pajęczynami i wysłane puchem oraz włosiem. Ptaki dobrze je ukrywają i mają kształt grubościennej czarki. Tworzone pary są monogamiczne.

Jaja

2-3 lęgi od połowy kwietnia do początków lipca. Składa 4-6 różnobiegunowych niebieskawych jaj, o wyraźnie zaostrzonym wąskim biegunie, o średnich wymiarach 17x13 mm. Występuje na nich brązowawe nakrapianie, liczniejsze na tępym końcu.

Wysiadywanie

Tylko samica wysiaduje jaja przez okres 13–14 dni. W tym czasie samiec ją karmi. Pisklęta, rzekome gniazdowniki, wylatują z gniazda po 13–15 dniach karmienia.

Pożywienie

Głównie nasiona chwastów, ale również wiosną i latem drobne owady (szczególnie mszyce, drobne chrząszcze, gąsienice i dwyskrzydłe) i nasiona drzew. Zaobserwowano, że zjada nasiona przynajmniej 152 gatunków roślin, a wiosną również pąki drzew.
W atlasach i przewodnikach szczygły przedstawia się najczęściej na oście lub łopianie, ponieważ ich ulubionym i podstawowym pokarmem są ich dojrzałe nasiona. Sama nazwa łacińska wywodzi się od carduus, co oznacza oset. Żywi się jednak również drobonasiennymi chwastami takimi jak u mniszków i cykorii.

Podgatunek Carduelis carduelis carduelis 1 lato 2 cały rok
Podgatunek Carduelis carduelis caniceps
3 lato 4 cały rok

Przeważnie je prosto z rośliny. Zawisa przy tym na niej w akrobatycznych pozach. Ciekawym aspektem jest specjalizacja pokarmowa u obu płci. Samiec ma trochę dłuższy dziób i dlatego wybiera nasiona, które położone są głębiej w koszyczkach ostu. Natomiast samica zadowala się zwykle nasionami rosnącymi na jego powierzchni. Dzięki temu partnerzy, ale i osobniki różnych płci nie będące związane ze sobą, nie konkurują wzajemnie o pokarm. Od jesieni i zimą szczygły można zobaczyć w trakcie koczowania na ugorach, odłogach, terenach przeznaczonych pod zabudowę, na obszarach porośniętych roślinnością ruderalną lub na niezaoranych polach (zwłaszcza pojawiają się tam gdzie rośnie oset i łopian). Pokarmu poszukują wtedy skupione w stadach z innymi ziarnojadami. Gdy w danym miejscu zabraknie pokarmu przenoszą się gdzie indziej, choć nie mają wybranego kierunku przenosin.

Ochrona 

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Ze względu jednak na liczność krajowych populacji nie wykonuje się wobec tego ptaka specjalnych zabiegów ochronnych.

Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ptaki
Podgromada Neornithes
Nadrząd neognatyczne
Rząd wróblowe
Podrząd śpiewające
Rodzina łuszczaki
Podrodzina łuskacze
Rodzaj Carduelis
Gatunek szczygieł
Nazwa systematyczna
Carduelis carduelis
(Linnaeus, 1758)
Kategoria zagrożenia (CzKGZ)
Status iucn3.1 LC pl.svg
najmniejszej troski
Zasięg występowania
Rangemap-chardonneret.PNG

     populacje rodzime

     introdukowane przez człowieka


Zobacz też inne Ptaki (aves):
strona główna| zwierzęta| ogrody zoologiczne w Polsce| parki krajobrazowe w Polsce| przepisy| humor| kontakt