Turkawka zwyczajna, turkawka (Streptopelia turtur) – średni ptak wędrowny z rodziny gołębiowatych.

Występowanie

Zamieszkuje Europę, Wyspy Kanaryjskie, północną Afrykę, Sudan i środkowo-zachodnią Azję po Afganistan i obszary na wschód od północno-zachodnich Chin. W Europie najwięcej osobników zasiedla Rosję, Turcję, Hiszpanię i Francję. Przeloty w IV – V i VIII – IX. Zimuje w zachodniej i środkowej Afryce, od Senegalu po Etiopię. Niektóre populacje mają swe zimowiska bliżej, tzn. w basenie Morza Śródziemnego. Wyróżnia się 5 podgatunków.

Można ją spotkać w całym kraju, w tym w niższych górach. To średnio liczny, miejscami nieliczny, ptak lęgowy. W Polsce i Europie Środkowej turkawkę uznaje się za zwiastuna prawdziwej wiosny, bo przylatuje na przełomie kwietnia i maja, podczas gdy inne dzikie gołębie są już w naszych lasach od marca. Z naszej części Europy, jak i z Azji Mniejszej i Środkowej większość turkawek wędruje na południe do afrykańskich rejonów pasa sawann i na Półwysep Arabski.

Charakterystyka

Cechy gatunku 

Sylwetka turkawki w naturze

Ptak o drobnej i smukłej sylwetce. Obie płci tej samej wielkości i podobnie ubarwione. Upierzenie: sino-szary spód, wierzch wzorzysty, łuskowaty – grzbiet i pokrywy skrzydeł brązowordzawe z ciemniejszymi czarnymi plamami w środku piór. Gardło i pierś z różowo-beżowym nalotem, brzuch biały. Na bokach szyi trzy czarno-białe prążki (czasem brązowe paski). Na ogonie 2 sterówki środkowe są ciemne, szarobrązowe, a boczne mają białe pióra. Tęczówki pomarańczowe, a nogi czerwone. Młode ptaki mają mniej intensywne i bardziej jednolite ubarwienie w porównaniu z ptakami dorosłymi. Po bokach szyi brakuje i czarno-białych prążków. Mają brązowe oczy.

Odpoczywająca na słońcu turkawka, Helsinki

Turkawki są nieco większe od kosów, ale mniejsze od gołębi miejskich, choć mają dłuższy ogon. Od podobnych sierpówek różnią się innym, bardziej zróżnicowanym odcieniem oraz wzorem i brakiem czarnego "sierpa" na szyi. W trakcie szybkiego lotu nad terenem otwartym przechylają na zmianę swe ciało raz na lewą, raz na prawą stronę, co świadczy o świetnych zdolnościach lotniczych. Potrafią zwinnie manewrować pomiędzy koronami drzew. W powietrzu widać u nich czarnobrązowy, ciemny ogon, który kończy się białym prążkiem, szczególnie widocznym w czasie zrywania się lub lądowania.

Wymiary średnie

długość ciała 

ok. 27 cm

rozpiętość skrzydeł 

54 cm

masa ciała 

ok. 140–160 g.

Biotop

Rzadkie lasy liściaste i mieszane (często skraje lasów), młodniki, zadrzewienia śródpolne i bagienne, parki, duże ogrody, w Afryce oazy. Lęgną się najczęściej na stepach, i w lasostepach, więc szukają półotwartych terenów rolniczych ulokowanych w pobliżu wody, zwłaszcza potoku. W Europie Środkowej występuje głównie na suchych obszarach dolin rzecznych i nizin. Swe gniazda budują w olsach z bujnym podrostem i podszytem, w żywopłotach, winnicach, lasach zamkniętych, sadach i ogrodach z pojedynczymi zadrzewieniami.

Okres lęgowy

Osobnik młodociany, Szwecja

Toki 

Gdy samiec przyleci na lęgowiska odzywa się specyficznym i znanym "turr-urr-urr-urr" (od którego wzięła się nazwa tego ptaka). Odgłosy te mają przywabić oczekujące samice i ostrzec inne samce o zajęciu danego krzewu lub fragmentu lasu. W danym sezonie zachowują monogamię.

Gniazdo

Płytkie gniazdo, z luźno ułożonych, cienkich, prześwitujących gałązek w podstawie. Dno nie jest niczym wysłane. Ulokowane jest dość nisko nad ziemią, przeważnie w krzewach, w gęstwinie gałęzi, które zabezpieczają i ukrywają gniazdo z pisklętami. Czasem zdarza się turkawkom budować swój lęg z dość niecodziennych materiałów jak znaleziony na ziemi cienki, giętki drut. Lęgną się zarówno pojedynczo, jak i kolonijnie.

Jaja

Jeden lub dwa lęgi w roku od maja do sierpnia, w zniesieniu dwa białe, eliptyczne jaja. Drugi lęg wyprowadza najczęściej w pierwszej połowie lipca.

Wysiadywanie i dorastanie

Jaja wysiadywane są przez okres około 15 dni przez rodziców na zmianę. Oboje też ogrzewają i karmią pisklęta. Po dwóch tygodniach młode potrafią już latać. Pisklęta, rzekome gniazdowniki, opuszczają gniazdo po około 20 dniach. Większość tych ptaków odlatuje na zimowiska już pod koniec sierpnia. Wtedy, na przełomie lata i jesieni, tworzą stada w których prowadzą swe długie wędrówki.

Pożywienie

Turkawka w czasie żerowania, Hiszpania

Preferuje dietę roślinną – drobne nasiona chwastów i zbóż, głównie traw, pączki, owoce zbierane na ziemi.

Jej żerowiska znajdują się na terenach otwartych, gdzie pokarmu szuka wraz z innymi gatunkami gołębi.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

W Europie niegdyś był to bardzo liczny gatunek. Obecnie populacje stale zmniejszają się. Główną przyczyną zaniku turkawek są polowania na nie w czasie przelotów, a na zimowiskach niszczenie olsów, coraz bardziej intensywne rolnictwo, wycinanie żywopłotów, łączenie gruntów, które zabierają im naturalne siedliska.