Wrona, wrona siwa (Corvus cornix) – gatunek średniego ptaka z rodziny krukowatych, zasadniczo wędrowny, choć duża część osobników jest już osiadła (zwłaszcza populacje miejskie).

Występowanie

Występuje w północnej i wschodniej Europie od Półwyspu Apenińskiego i Łaby po Ural. Pierwotnie specjacja następowała w południowo-wschodniej Europie i w cieplejszych strefach Azji. Gnieździ się na bardziej rozległym terytorium niż czarnowron. Wyraźne wędrówki i regularne koczowanie podejmują przeważnie młode ptaki (choć tylko po Europie). W Europie Środkowej w pasie o szerokości kilkudziesięciu kilometrów (70 - 150 km) o rozciągnięciu południkowym wrona występuje wraz z czarnowronem (ten występuje głównie w Europe Zachodniej). To powoduje powstawanie tu mieszanych par i mieszańców z różnym udziałem w upierzeniu barwy czarnej i szarej. Ewolucja nie preferuje żadnego z tych gatunków, a i mieszańce nie wykazują większego dostosowania adaptacyjnego do panujących warunków, toteż ta niewyraźna linia graniczna między nimi pozostaje od lat bez zmian. W innym przypadku bardziej ekspansywna forma rozprzestrzeniłaby się stopniowo na terytorium drugiej z nich. Czasem jednak spotyka się osobniki jednego gatunku w głębi areału zamieszkiwanego przez drugi. Są to głównie osobniki młode, które jeszcze nie założyły własnych gniazd i prowadzą koczowniczy tryb życia. Znajdują w nowych warunkach inaczej upierzonych partnerów i osiadają tam już na stałe.

W Polsce średnio liczny ptak lęgowy. Najliczniejsza w górach (dolatuje do 1300 m n.p.m.) i na pogórzu, w dolinach rzek i nad jeziorami. Od lat 30. ubiegłego wieku zaczęła gnieździć się w Warszawie, a później także w innych większych miastach (Poznań - od lat 50., Wrocław, Kraków, Gdańsk - od lat 70.). Dawniej w pobliżu dużych miast zimowała także duża liczba ptaków ze wschodu Europy, obecnie przylatuje ich znacznie mniej, a na zimowych noclegowiskach dominują ptaki z populacji osiadłych. Intensywniejsze przeloty zaznaczają się głównie na wybrzeżu, w głębi lądu nie są już tak wyraźnie widoczne.

Systematyka

Mieszaniec wrony siwej i czarnowrona z zaczernionym brzuchem

Wrona jest typowym przykładem powstania z jednego pierwotnego gatunku, pod wpływem ery lodowcowej, dwóch odmiennych form różniących się miejscami występowania, ale nie trybem życia (podzielono je na 2 czarne i 4 siwe podgatunki). Do niedawna wrona siwa uznawana była za jeden z podgatunków wrony Corvus corone, jako Corvus corone cornix, jednak ostatnie badania (Parkin et al., 2003) wykazały, że ze względu na znaczne różnice w upierzeniu, kojarzenie selektywne oraz zmniejszoną genetyczną żywotność mieszańców, wrona siwa i czarnowron powinny być traktowane jako dwa osobne gatunki, mimo że mieszańce są płodne^[4]. Również inny z dawniejszych podgatunków, wrona amerykańska (w. krótkodzioba) (Corvus corone brachyrhynchos), uzyskał już status osobnego gatunku jako Corvus brachyrhynchos.

Inne podgatunki zamieszkują:

• Corvus cornix sharpii – Sardynia, Sycylia, Półwysep Apeniński, południe Półwyspu Bałkańskiego, Azja Mniejsza, Mołdawia, Ukraina, Kaukaz, Ałtaj, Kazachstan i dalej na wschód po Iran i Turkmenistan.
• Corvus cornix pallescens – Cypr, południe Azji Mniejszej, Lewant i Egipt oraz Mezopotamia.
• Corvus cornix capellanus – Irak i Iran.
• Corvus cornix sardonius – Lewant.

Charakterystyka

Obie płci ubarwione jednakowo. Grzbiet i brzuch popielate, natomiast górna część piersi, głowa, skrzydła i ogon czarne z metalicznym połyskiem. Dziób czarny, masywny, nieco zakrzywiony. Tęczówki oczu są ciemnobrązowe. Tworzy wieloletnie pary. W porównaniu z gawronem ma masywniejszy dziób, bardziej zaokrągloną sylwetkę, płaskie czoło i całkowicie odsłonięte nogi. Mało płochliwa i bardzo szybko przystosowuje się do terenów zurbanizowanych i obecności człowieka, choć jest ostrożniejsza i czujniejsza niż kawki i gawrony. Jest towarzyska i w trakcie migracji lub po okresie lęgów przyłącza się do stad kawek i gawronów (te są podobnej wielkości do wron). Od czarnowrona, pozbawionego szarych piór, różni się głównie tylko upierzeniem. Jest większy od gołębia, ale jest znacznie mniejsza niż kruk. Lot jest wolny, wymachowy.

ona w locie

Rozmiary ciała

długość ciała 

ok. 48-52 cm

rozpiętość skrzydeł 

ok. 90-100 cm

Masa ciała 

ok. 510 g

Środowisko

Dawniej prawie wyłącznie doliny rzek, obrzeża jezior, małe laski w pobliżu łąk i terenów wilgotnych. Obecnie także obrzeża wszelkich lasów i zadrzewień śródpolnych, otwarte tereny typu parkowego z mozaiką śródpolnych lasów z pastwiskami, polami, ogrodami i łąkami oraz parki miejskie. Rzadziej przebywa na samotnych drzewach w krajobrazie rolniczym. Nie unika większych drzewostanów, choć lęgnie się tylko na ich skraju (w zwartych kompleksach nie występuje). Nie wykazują wymagań dotyczących wysokości na poziomie morza.

Preferuje lokowanie terenów lęgowych w pobliżu zbiorników wodnych, gdzie na ich brzegach często poszukuje pokarmu. Jest ptakiem wszędobylskim, toteż przystosował się do życia w miastach, gdzie spotyka się często go na wysypiskach śmieci. Na ludzkich osiedlach przebywa cały dzień w swoim rewirze, który lustruje z kominów i anten, co łatwo zaobserwować. Latem częściej przebywa w okolicach lasów, a zimą w towarzystwie gawronów zalatuje na pola i w pobliże osiedli ludzkich, gdzie znajduje się więcej łatwiejszego do zdobyciu pokarmu.

Pożywienie

Wrona zaznajomiona z miejskimi warunkami często odwiedza śmietniki

Wszystkożerna, jednak głównie pokarm zwierzęcy - drobne ssaki, ptaki, owady, dżdżownice, ślimaki i inne bezkręgowce, również padlina, nasiona, owoce i odpadki ze śmietników. Czasem zdarza się, że zjadają lęgi innych wron gniazdujących w pobliżu. Dieta uzależniona jest od pory roku i lokalnych zasobów środowiska w którym przebywa. Preferuje gryzonie - norniki, myszy, młode zające, jaszczurki, żaby, pisklęta i jaja ptaków, gąsienice i chrząszcze. Sięgają też po martwe zwierzęta. Wśród roślinnego pokarmu dominują trawy, zboża, ziemniaki, różne jagody, rośliny kapustowate, ziemniaki.

Miejsca w których żeruje i sposoby w jaki to robi są bardzo różnorodne. Najczęściej szuka pokarmu na ziemi, chodzi spokojnie po niej lub skacze. W parach lub grupach może urządzać polowania na małe kręgowce, takie jak małe ptaki, lub rabunki ptasich gniazd. Zdarza się, że odbiera zdobyte ofiary ptakom, również szponiastym.

Przeprowadzone badania w Ujściu Warty o bardzo zróżnicowanej awifaunie przekonują, że wyjadanie jaj i mniejszych ptaków nie jest dominującym zachowaniem pokarmowym. Lokalne wrony w okresie lęgowym jadły najczęściej rośliny i owady, nieco rzadziej ryby (prawdopodobnie znalezione martwe osobniki) i mięczaki. W pożywieniu pochodzącym od innych ptaków dominowały jaja, a nie pisklęta (wśród nich najczęściej ofiarą padały kaczęta krzyżówek). Również eksperymenty z innych europejskich krajów przekonują o nieznacznym udziale ptaków w wyżywieniu tych ptaków.

Rozród

Gniazdo wrony

Wyprowadza jeden lęg w ciągu roku.

Gniazdo

Na obrzeżach lasów zwykle w wierzchołku wysokiego drzewa, najczęściej sosny, w rozwidleniu grubych gałęzi w koronach drzew. Płaska platforma tworząca koszyk zbudowana jest z patyków, gałązek, wylepione gliną lub błotem, a wymoszczone często materiałem w kolorze rudym - łykiem drzew, często topól, trawami, włosiem, mchem, korzonkami lub piórami kur domowych. W miastach ich gniazda znajdują się głównie w parkach, zdarzają się gniazda na budynkach czy żurawiach budowlanych. W przeciwieństwie do kruków nie lęgnie się w głębi lasów i rzadziej gnieździ się w miasta niż gawrony. Preferuje bowiem przestrzenie otwarte. Konstrukcja budowana jest w marcu. Partnerzy pozostają sobie wierni do końca życia jednego z nich.
W przeciwieństwie do gawronów wrony gnieżdżą się zawsze pojedynczo na drzewach.

Jaja 

Pisklę wrony siwej

W połowie kwietnia składa 4-6 różnobiegunowych, silnie wydłużonych jaj o tle zielonkawym i średnich wymiarach 43x31 mm. Mają brunatne lub oliwkowozielone plamkowanie.

Wysiadywanie i pisklęta

Od złożenia pierwszego jaja samica siedzi na jajach ok. 18-21 dni. Rodzice otaczają potomstwo troskliwą opieką. Gdy partnerka siedzi na jajach lub opiekuje się młodymi samiec niestrudzenie dostarcza pokarm. Po pewnym czasie gdy te podrosną matka również zaczyna przynosić im pożywienie. Początkowo dostają owady i ich larwy, a później myszy, pisklęta innych ptaków i młode małe ssaki. Pisklęta, gniazdowniki, opuszczają gniazdo po ok. 5 tygodniach (28 - 35 dniach).

Status i ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ochroną gatunkową częściową. Ze względu na pospolitość wron nie prowadzi się czynnych zabiegów ochronnych.