Zaganiacz szczebiotliwy, zaganiacz wielomówny (Hippolais polyglotta) – gatunek ptaka z rodziny trzciniaków.

Występowanie

Zamieszkuje cieplejszą, południowo-zachodnią, część Europy - w środkowych i zachodnich rejonach basenu Morza Śródziemnego i północno-zachodnie krańce Afryki. Europejska wschodnia granica areału przebiega na linii Morze Adriatyckie - Kanał La Manche. To ptak wędrowny. Zimuje na sawannach zachodniej Afryki niedaleko równika (nie zalatuje na wschód tego kontynentu). Wraz ze swym pokrewnym gatunkiem, zaganiaczem zwyczajnym, miał wspólnego przodka w czasie ostatniego okresu lodowcowego. Potem zaganiacz zwyczajny zasiedlił południowo-wschodnią Europę, a szczebiotliwy południowy zachód. Obserwuje się stopniowe rozszerzanie jego występowania na północny-wschód, a obecnie może lokalnie współwystępować z zaganiaczem zwyczajnym.

Zalatuje do Polski, choć rzadko, bo jest to gatunek południowy (6 razy widziany). Spotykano go w maju i czerwca.

Charakterystyka

Cechy gatunku

Nawet z bliska zaganiacza szczebiotliwego trudno odróżnić od zwyczajnego

Ptak o nieco bardziej zaokrąglonej sylwetce niż zaganiacz zwyczajny, okrągłej głowie, jasną twarzą i z szydłowatym dziobem. Jego skrzydła są też krótsze i bardziej tępo zakończone. Wierzch ciała ma oliwkowobrązową barwę, a spód jest jasnożółty, bardziej blady. Ogon jest prostokątny, a nogi krępe, brązowoszare (inaczej niż u zaganiacze zwyczajnego). Młode osobniki są jaśniejsze, bardziej płowe, ale podobne do dorosłych. Obie płci są ubarwione prawie identycznie.

W porównaniu z zaganiaczem zwyczajnym ma w zarysie bardziej okrągłe ciemię, żółty skraj lotek łokciowych jest mniej wyraźny, a złożone jednolite ubarwienie skrzydła nie sięgają do połowy sterówek (mniejsze wystawienie lotek trzeciorzędowych poza lotki pierwszorzędowe). Skrzydła nie mają też wstawki. Rozmiarami się nie różnią. Trzymając w rękach w ręku zwraca się uwagę na krótkie skrzydła (59 - 70 mm). Ornitolodzy mają też na uwadze formułę skrzydła: pierwsza lotka pierwszorzędowa jest ponad 3 mm dłuższa niż pokrywy skrzydłowe, a długość drugiej lotki pierwszorzędowej mieści się między długością lotki szóstej i ósmej. Z całą pewnością dokładne oznaczenie zapewnia śpiew, który się u tych dwóch gatunków różni. Różnice widać też w wymaganiach ekologicznych jakie muszą spełniać miejsca lęgowe. Oba gatunki nawet z bliska, przy obrączkowaniu, nadal są trudne do odróżnienia. Ptak jest większy od piecuszka.

Głos

Zaganiacz szczebiotliwy wydaje bardziej melodyjny (mniej szorstki), równy i szybszy trel z typowym dla pokrzewek chaotycznym szczebiotem i brzęczeniem, choć również wplata w swą pieśń dźwięki zasłyszane w okolice. Nie słychać w nim wielokrotnie powtarzanych dźwięków i przypomina odgłosy pokrzewki lub ćwierkanie wróbla. Poza tym często i umiejętnie imituje głosy innych ptaków.

Rozmiary ciała

długość ciała

12-13 cm

Biotop

Śpiew zaganiacza szczebiotliwego jest najłatwiejszą cechą wyróżniającą ten gatunek

Zaganiacz szczebiotliwy wybiera najczęściej suche stanowiska, które porastają drzewa i krzewy (w odróżnieniu od zaganiacza zwyczajnego preferującego miejsca bardziej wilgotne, jak lasy łęgowe) - lasy liściaste, zakrzaczenia, suche łąki, doliny rzeczne z rosnącymi tam pojedynczymi drzewami, wzdłuż dróg, w grądach, sadach, ogrodach i parkach.

Pożywienie

Głównie owady, ich larwy, a rzadziej jagody. Dieta nie różni się zatem od tej stosowanej przez zaganiacza zwyczajnego.

Okres lęgowy

Zaganiacze wielomówne wracają na lęgowiska w kwietniu i maju. Okres lęgowy kończy się w lipcu.

Toki

Na obszarach gdzie występuje zarówno zaganiacz, jak i zaganiacz wielomówny samce walczą ze sobą o terytoria lęgowe. Świadczy to zatem, że ich pokrewieństwo jest bardzo bliskie i może powodować powstawanie mieszańców. W rzeczywistości dzieje się tak bardzo rzadko.

Gniazdo

Miejsce lęgowe położone jest najczęściej w niskich i gęstych krzewiastych zaroślach, rzadziej w koronach niskich drzew (zaganiacze zwyczajne są mniej wybredne) - w rozgałęzieniach ocienionych roślin. Wyłącznie lub w zdecydowanej części buduje je samica (u zaganiaczy zwyczajnych uczestniczą w tym oboje partnerzy). Gniazdo ma kształt głębokiej czarki zbudowanej z łodyg i liści w rozwidleniach gałęzi nisko nad ziemią. Budulec przetykany jest puchem roślinnym i pajęczymi nićmi. Konstrukcja lęgowa jest podobna do zaganiacza zwyczajnego, choć nieco mniejsza.

Jaja

Wyprowadza jeden lęg w ciągu roku, choć w najbardziej południowych częściach areału może wysiadywać jaja drugi raz w roku. Składa 4-5 różowych jaj, które są czarno nakrapiane.

Wysiadywanie i pisklęta

Jaja wysiaduje samica, która aby się napić wody lub wypróżnić się kilka razy w roku opuszcza gniazdo. Tymczasem samiec pilnuje swoją partnerkę siedzącą na jajach i ją karmi. Pisklęta wylęgają się po 12-13 dniach. Rodzice karmią je owadami. Młode szybko się rozwijają i już po 2 tygodniach opuszczają gniazdo. W sierpniu i wrześniu ptaki odlatują na zimowiska.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.