Symbol ogrodu zoobotanicznego - owca grzywiasta na wybiegu
Historia
W drugiej połowie XVII wieku na terenie obecnego Ogrodu Zoologicznego znajdował się dworek z budynkami gospodarczymi, który z powodu zadłużenia przeszedł w ręce Rady Miasta. W 1797 roku cały teren został wykupiony przez doktora medycyny Johanna Gottlieba Schultza, który zaczął nasadzenia zmierzajace do przekształcenia terenu w ogród botaniczny. Właściciel starał się nadać ogrodowi charakter sentymentalny, wzniósł wiele budowli wodnych (mostki, śluzy) oraz ogrodowych (altany, ptaszarnia, cieplarnia i dom ogrodnika). Zakupiony teren uporządkował, sprowadził nań wiele gatunków drzew i roślinności. Posadził na nim wiele okazałych i rzadko spotykanych okazów roślin Europejskich, dając początek ogrodowi botanicznemu.
Po śmierci Schultza majątek, zgodnie z jego wolą, został przekazany Królewskiemu Gimnazjum w Toruniu. Do XIX wieku posiadłość zarządzana była przez ogrodników, jednak podupadła na początku XX wieku z powodu szybkiej urbanizacji miasta, szczególnie Bydgoskiego Przedmieścia. Po I wojnie światowej ogród podupadł i częściowo był dziko zarośnięty. Pomimo starań władz Torunia nie udawało się przywrócić Ogrodowi dawnej świetności.
Duży rozkwit przeszedł Ogród w okresie II Rzeczypospolitej po 1920 r., kiedy przejęły go władze Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, które gruntownie odnowiły teren. Do 1933 roku zbudowano nowe ścieżki i wybiegi oraz zasadzono setki roślin.
W początkowym okresie PRLu, aż do lat 60., ogród posiadał słabą opiekę. Od 1953 roku zarządzał nim Dom Harcerza w Toruniu, (później Młodzieżowy Dom Kultury w Toruniu). Od 1965 roku, dzięki na stałe zamieszkałemu w Argentynie Arnbertowi Sadeckiemu, do Ogrodu zaczęto sprowadzać zwierząta. Zbudowano woliery i wybiegi. Sprowadzono m.in. lamy, papugi ary i jaka tybetańskiego. Od lat 70. XX wieku ogród jest stale otwarty dla zwiedzających.
Do początku lat 90. XX w. sprowadzano kolejne zwierzęta, m.in. małpy, jenoty, arui i papugi. Od 1993 roku Ogród Zoobotaniczny otrzymuje dofinansowanie z budżetu Miasta Torunia.
W latach 90. udostępniono "mini-zoo" dla dzieci, gdzie można pobawić się ze zwierzętami w małych wolierach. Od 2007 Ogród należy do Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych.
Stan obecny
Obecnie ogród zajmuje powierzchnię 3,81 ha o dość urozmaiconej morfologii, znajduje się tu jeden staw. W ogrodzie zgromadzono 55 gatunków drzew, 24 gatunki krzewów i około 50 gatunków zwierząt. Do zgromadzonych tu zwierząt należą niedźwiedzie, żubry, surykatki, muflony, lamy, rysie, jaki, małpy, strusie, jeżozwierze, mundżaki chińskie, kangury Bennetta, gorale długoogoniaste, arui, alpaki, osły, kozy bezoarowe a także zbiór gadów i płazów (herpetarium) oraz ptactwa eksponowanego w ptaszarni i na wybiegach. Ogród posiada dużą kolekcję papug.
W ogrodzie jest jedenaście drzew - pomników przyrody ożywionej, w tym: platan klonolistny (pierśnica – 422 cm, wysokość – 25 m), sosna czarna (pierśnica – 234 cm, wysokość – 17 m), dąb szypułkowy (pierśnica – 324 cm, wysokość 27,5 m), miłorząb dwuklapowy (pierśnica – 171 cm, wysokość 15 m), buk zwyczajny (pierśnica – 279 cm, wysokość 15 m) oraz leszczyna turecka (pierśnica – 232 cm, wysokość 9 m).
Poza wybiegami dla zwierząt oraz bogatą kolekcją botaniczną ogród posiada także:
- ptaszarnię,
- herpetarium,
- staw i sadzawki,
- "mini-zoo" dla dzieci.
Zabytki i pomniki na terenie ogrodu
- zabytkowy dworek z XVIII wieku, zbudowany na średniowiecznych fundamentach (prawdopodobnie krzyżackiej wieży obserwacyjnej). Według jednej z legend w miejscu dworku miała się niegdyś znajdować świątynia Wenery, postawiona przez rzymskiego legionistę Thorundusa – legendarnego założyciela Torunia,
- Zabytkowa drewniana willa Laegnera z unikalną polichromowaną boazerią z 1900, przeniesiona w 2002 z dzielnicy Mokre z ul. Kościuszki 73 i odrestaurowana,
- głaz narzutowy z napisem upamiętniajacym twórcę ogrodu J. Schultza, z charakterystyczną figurką ptaka,
- grobowiec założyciela ogrodu: Johanna Gottlieba Schultza.
Działania edukacyjne i kulturalne
Poza oglądaniem okazów fauny i flory Ogród oferuje inne działania edukacyjne i kulturalne:
- Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej
- festyny z okazji Dnia Dziecka
- wystawy o tematyce przyrodniczej i ekologicznej
- Wystawa Fotografii Przyrodniczej "Toruń w obiektywie"
- dzień wiosny
- mini-stadnina koni i kucyków, możliwość jazdy.
Toruński ogród odwiedza rocznie ponad 65 000 osób. W ostatnich latach występuje znaczny wzrost liczby odwiedzin. Toruński ogród zoobotaniczny jest jednym z nielicznych ogrodów w kraju położonych w centrum miasta (500 metrów od toruńskiej Starówki).
Wyróżnienia
W sierpniu 2007 zapisano toruński Ogród Zoobotaniczny do prestiżowego Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych, skupiającego poza Toruniem także 9 innych ogrodów, spełniających normy i wymogi EAZA – w Poznaniu, Wrocławiu, Płocku, Warszawie, Opolu, Gdańsku, Łodzi, Krakowie i Chorzowie.
Dyrektorzy ogrodu botanicznego lub zoobotanicznego
- 1797-1827 – założyciel Johann Gottlieb Schultz
- 1920-1933 – Mieczysław Kwiatkowski
- 1953-1984 – Franciszek Podwojski
- 1984-1990 – Jadwiga Malczyńska
- 1990-1991 – Urszula WIerzbowska
- 1991-1993 – Piotr Demicki
- 1993-do dziś – Hanna Ciemiecka
Samiec surykatki na czatach
Mundżak chiński