Bielaczek, tracz bielaczek (Mergellus albellus) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych, zamieszkujący Półwysep Skandynawski i Syberię aż do północnego zakola Amuru, Sachalinu i Kamczatki. Zimuje w Europie Zachodniej (od południowej Anglii po północne brzegi Morza Śródziemnego) i Środkowej, we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, w Azji Środkowej oraz na Bliskim i Dalekim Wschodzie. W Polsce pojawia się na przelotach i zimuje; dość licznie na północy, nielicznie na południu.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Bielaczek jest najmniejszym z europejskich traczy. Podobny do gągoła, mniejszy od czernicy. Samiec w upierzeniu godowym niemal cały biały, wśród kaczek ma najjaśniejsze ubarwienie. Kantarek i obszar wokół oka czarny, na skroni czarna kresa o kształcie litery V przechodząca na czub utworzony z piór. Na karku czarna półobroża, a na granicy boków i piersi czarna kresa łącząca się z półobrożą i przechodząca w czarne pasmo na grzbiecie (dobrze widoczna w locie). Czarne są również kresy w tylnej części białych plam na grzbiecie. Ogon i boki popielate z poprzecznym prążkowaniem. Samica i młode popielatoszare, z brązową głową, nad okiem widnieją czarne plamki. Szyja, podgardle i boki głowy białe. Dziób i nogi szaroniebieskie. Samiec w upierzeniu spoczynkowym i młodociane popielate.

Głos

Kaczor wydaje chrząkliwe "krre-ek" lub "e-rreg", a kaczka pojedyncze "reg" lub "greg".

Rozmiary

długość ciała ok. 35–50 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 68 cm

Masa ciała

ok. 500–950 g

Zachowanie

Wznosi się do lotu, uderzając szybko skrzydłami. Zimuje samotnie lub w małych stadkach, czasem mieszanych z innymi kaczkami. Na zimowiskach spada liczba samców, nawet do 15% na Jeziorze Bodeńskim. Coraz łagodniejsze zimy powodują, że trasy wędrówek (zwłaszcza samców) się skracają.

Środowisko

Jeziora i rzeki na lesistych terenach w strefie tajgi, rzadziej tundry. Zimuje na wybrzeżach mórz i w niewielkiej liczbie na jeziorach w głębi lądu.

Pożywienie

Ryby (głównie zimą) i inne drobne zwierzęta wodne, rzadziej skorupiaki i mięczaki, uzupełnione przez rośliny. W porównaniu z innymi kaczkami ma krótki i mocny dziób o zagiętym końcu i ostrych brzegach, co jest adaptacją do łapania pod wodą żywej zdobyczy. Nurkując przyciska skrzydłami tułów.

Rozród

Okres godowy

Bielaczek przyspieszający do lotu

Toki 

Grupowe toki rozpoczynają się w czasie wiosennych przelotów w lutym i marcu, choć czasem zaczynają się w styczniu jeszcze na zimowiskach.

Gniazdo 

Najchętniej w starych dziuplach drzew lub budce lęgowej. Wyjątkowo może się gnieździć między korzeniami lub wśród kamieni. Gniazda nie są niczym wyścielone, oprócz piór i szarobiałego puchu. W poszukiwaniu odpowiednich gniazd konkurują z gągołami, które zwykle wcześniej zaczynają składać jaja. Gęstość zasiedlenia obszaru przez bielaczka zależy od ilości miejsc gniazdowania.

Okres lęgowy

Samiec

Jaja 

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu–maju 5 do 11 kremowych lub bladocielistych jaj. Spotyka się również zniesienia mieszane z jajami gągoła.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są "twardo" przez okres 26 do 28 dni przez samicę.

Pisklęta

Kaczęta na drugi dzień po wykluciu wyskakują z gniazda. Matka wodzi je, aż nauczą się latać po 6–7 tygodniach. Kaczęta są w czarno-białym puchu. Pisklęta pierzą się w wieku 70 dni. Stają się dojrzałe płciowo w drugim roku życia, podobnie jak nurogęś i szlachar.

Status, zagrożenia i ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.