Cyranka (Anas querquedula) – gatunek wędrownego ptaka wodnego średniej wielkości, z rodziny kaczkowatych. Zamieszkuje niemal całą Eurazję: Europę poza północną częścią Półwyspu Skandynawskiego i Półwyspem Iberyjskim, a w Azji pasem po Pacyfik i Japonię. Przeloty w marcu - kwietniu i sierpniu - październiku. Wędrowne ptaki europejskie zimują w basenie Morza Śródziemnego i środkowej Afryce, gdzie docierają na półkulę południową. Populacje azjatyckie zimują w Azji Południowej.

W Polsce nieliczny ptak lęgowy niżu (rozmieszczony nierównomiernie, lokalnie może być liczny). Głównym obszarem lęgowym są Kotlina Biebrzańska oraz bagienna dolina Narwi.

Cechy gatunku 

Samiec w szacie godowej ma głowę i szyję brązową. Nad okiem ku karkowi biegnie łukiem biały pas – taka brew jest wyjątkowa u kaczek. Pierś również brązowa, ale jaśniejsza i pokryta drobnymi, ciemnymi cętkami. Boki białe z drobnym, czarnym prążkowaniem (z większej odległości wyglądają więc na szare). Grzbiet brązowy z długi ozdobnymi piórami, na skrzydłach sinoniebieskie plamy, lusterka bladozielone z metalicznym połyskiem. Samica i samiec w szacie spoczynkowej, a także młodociane są brązowe z ciemnym deseniem. U kaczora tylko skrzydła zachowują barwy szaty godowej. Wierzch skrzydeł jaśniejszy niż u cyraneczki. Szarobrązowe lusterko mieni się na zielono, ale jest słabo widoczne. Dziób przeważnie jest szary. Charakterystyczny dla tego gatunku u obu płci jest tylny brzeg skrzydeł. Od cyraneczki różni się kolorem skrzydełka kciukowego: u cyranki jest ono jasnoniebieskie, u cyraneczki – ciemnoniebieskie.

Wymiary średnie 

dł. ciała ok. 37–40 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 63 cm
długość dzioba ok. 7–11 cm
waga ok. 280–550 g

Biotop 

Gęsto zarośnięte zbiorniki wodne. Często są to niewielkie stawy, a nawet rowy melioracyjne.

Toki 

Wiosenne powroty w marcu i kwietniu cyranki wykonują już parami. Osobliwy jest lot godowy samców, w stadkach nad powierzchnią akwenu. Przy siadaniu na wodzie słychać szybkie klaskanie ich skrzydeł. Samiec pływa za samicą trzymając dziób tuż przy jej ogonie. Jednocześnie stroszy pióra na łopatkach i na głowie rytmicznie nią kiwając. Przy zarzucaniu łba na plecy wydaje głośne "trreb". Samica odzywa się cichym "knek".

Gniazdo 

Głębokie obniżenie wyłożone roślinami i puchem umieszczone na terenach bagnistych, wolno płynących zarośniętych wodach, nad kanałami lub stawami. Rzadziej samica ukrywa gniazdo w trzcinie, turzycach lub na polu. Od gniazd cyraneczki różni je wyścielenie piórami z białym pasem pośrodku.

Jaja 

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając od kwietnia do czerwca 6 do 12 żółtawych lub brunatnych jaj.

Samice w Uppalapadu, Indie

Okres lęgowy 

Jaja wysiadywane "twardo" przez okres 23 dni przez samicę. Pisklęta są półzagniazdownikami (gniazdo opuszczają po 24 godzinach). Opiekuje się nimi wyłącznie samica. Samiec strzeże gniazda jedynie podczas znoszenia jaj i w początkowym okresie wysiadywania. Najpóźniej po dwóch dniach od wyklucia matka prowadzi pisklęta nad wodę. Zdolność lotu osiągają po około 1 miesiącu. Kaczęta w puchu mają czarny pas pociągnięty przez oko, łączący się z podobnym pasem podocznym. Oba sięgają do dzioba. Młode podobne są do rodziców. W lipcu rodziny zbierają się w małe stadka, choć nie tak liczne jak u cyraneczki.

Pożywienie 

Rośliny wodne, zarówno ich części zielone jak i nasiona, uzupełnione przez drobne zwierzęta wodne – bezkręgowce, drobne ryby i kijanki.

Ochrona 

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony czynnej.