Kląskawka zwyczajna, kląskawka (Saxicola rubicola syn. Saxicola torquata rubicola) – gatunek małego ptaka wędrownego z rodziny muchołówek (Muscicapidae), zamieszkujący Europę oprócz jej północno-wschodniej części oraz zachodnią Turcję i północno-zachodnie wybrzeże Afryki. Ptaki z zachodu Europy i Afryki są osiadłe, pozostałe wędrują na niewielkie odległości (przelot w VIII–X i III–V), zimując na południu Europy i we wschodniej Afryce. W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy, lokalnie nieliczny, występuje tylko w południowej połowie kraju, stosunkowo najliczniej na Pogórzu Karpackim i Ziemi Przemyskiej. Stopniowo zwiększa liczebność, wykazując ekspansję z południa na północ.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Samiec ma ciemną, brązowoczarną głowę i podgardle oraz wyraźne białe plamy na bokach szyi i ramionach. Grzbiet jednolicie ciemnobrązowy, kuper biały, czarno kreskowany. Pierś i boki intensywnie pomarańczowe, brzuch i pokrywy podogonowe szarobiałe. Skrzydła ciemne, również od spodu. Ogon czarny lub brązowoczarny. Samica ma podobny rysunek upierzenia, ale jest ubarwiona płowobrązowo, zdecydowanie mniej jaskrawo. Na wierzchu brązowo nakrapiana. Upierzenie młodych bardziej szare, mocniej nakrapiane. W porównaniu z pokląskwą, kląskawka ma okrąglejszą głowę i brak białej brwi nad okiem.

Rozmiary

długość ciała ok. 12–13 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 18–23 cm

Masa ciała

ok. 15–17 g

Głos

Wabi szorstkim, twardym "trak" i wysokim "fit". Dość monotonny śpiew składa się z krótkich, szczebiotliwych fraz zawierających chrzęszczące i gwiżdżące dźwięki. Śpiewa siedząc wyprostowana na gałęzi krzewu, poruszając skrzydłami i ogonem; czasami też w locie.

Środowisko

Suche łąki, wrzosowiska, step, wydmy, zarośla na brzegach górskich rzek, ruiny, wyrobiska, ugory i nasłonecznione zbocza. Preferuje tereny z krzewami, pojedynczymi drzewami, wysokimi bylinami. Zamieszkuje często krajobraz silnie zmieniony przez człowieka – nieużytki, przydroża, tereny ruderalne.

Pożywienie

Owady, jesienią również nasiona.

Lęgi

Samica lub ptak młody

W ciągu roku wyprowadza dwa lęgi, pod koniec kwietnia i w czerwcu. Na południu zasięgu, gdzie są osiadłe, kląskawki mogą mieć 3 lub nawet 4 lęgi w ciągu roku.

Gniazdo

Na ziemi, w ukrytym, nasłonecznionym miejscu, pod osłoną gęstej roślinności.

Jaja i wysiadywanie

Samica składa 5–6 jaj bladobłękitnych, nakrapianych czerwonobrązowymi plamami. Jaja są wysiadywane przez okres ok. 13 dni przez obydwoje rodziców.

Pisklęta

Pisklęta opuszczają gniazdo po 12–13 dniach. Jeszcze przez 2 tygodnie są dokarmiane przez rodziców, najpierw przez oboje, a potem tylko przez samca (gdy samica przygotowuje się do drugiego lęgu).

Systematyka

Dawniej systematyczna nazwa kląskawki brzmiała Saxicola torquata, później zmieniono ją na Saxicola torquatus (Linnaeus, 1766). Wyróżniano ok. 24 podgatunków. W roku 2002 ( Wink et al., 2002) na podstawie badań DNA niektóre podgatunki podniesiono do rangi gatunku. I tak, obecnie wyróżnia się następujące gatunki:

• kląskawka zwyczajna (Saxicola rubicola – dawniej S. t. rubicola)
• kląskawka syberyjska (Saxicola maurus – dawniej S. t. maura) – zamieszkuje północno-wschodnie i wschodnie skraje Europy, południowo-wschodnie wybrzeże Morza Kaspijskiego po Bajkał, północno-zachodnią Mongolię, Tienszan, Kaszmir, Afganistan i północno-wschodni Iran
• kląskawka przylądkowa (Saxicola torquatus – dawniej S. t. torquata) – (zamieszkuje południową i subsaharyjską Afrykę, Madagaskar i Komory
• kląskawka białogardła (Saxicola tectes – dawniej S. t. tectes) – zamieszkuje Reunion
• kląskawka kanaryjska (Saxicola dacotiae).

W obrębie gatunku Saxicola rubicola wyróżnia się 2 niepewne podgatunki (bardzo podobne z wyglądu, ale nieco różniące się na poziomie DNA):

• S. rubicola rubicola – występuje w zachodniej i południowej Europie, Maghrebie i w Azji Mniejszej. Ten podgatunek gnieździ się również w Polsce.
• S. rubicola hibernans – zamieszkuje Wyspy Brytyjskie i zachodnie wybrzeża Półwyspu Iberyjskiego.

Status i ochrona

Gatunek nie jest zagrożony wg danych IUCN (status LC – least concern).

W Polsce objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.