Maskonur (Fratercula arctica) – średni ptak wodny z rodziny alk.

Występowanie 

Zamieszkuje wyspy oraz wybrzeża północnego i środkowego Atlantyku. Występuje na północnoatlantyckim wybrzeżu Ameryki Północnej, Grenlandii, Islandii, Danii, Irlandii, Estonii, Wyspach Owczych, Svalbardzie, Nowej Ziemi oraz atlantyckim wybrzeżu Półwyspu Skandynawskiego i Wyspach Brytyjskich, jak również w Stanach Zjednoczonych. We Francji spotkać go można tylko na wybrzeżach bretońskich. Część wędrownych populacji dolatuje na zimowiska nad zachodnią część Morza Śródziemnego. Poza okresem lęgowym spotkać go też można na otwartym morzu okolic północno-zachodniej Afryki

Na polskim wybrzeżu pojawia się sporadycznie, w czasie zimowych wędrówek.

Charakterystyka 

Cechy gatunku

Jego sympatyczny i zabawny wygląd zewnętrzny, o sylwetce z zaokrągloną dużą głową i krótkimi czerwonymi nogami, sprawił, że nazwa łacińska maskonura określa go jako "braciszka arktycznego". Brak dymorfizmu płciowego. W szacie godowej wierzch małej głowy, kark, grzbiet, krótki ogon i skrzydła oraz obroża na szyi czarne. Boki głowy i gardło jasnoszare. Pióra na piersi i brzuchu białe. Wydzielina gruczołu ogonowego, którą maskonur rozciera po pierzu, stanowi warstwę wodoodporną. Wśród wszystkich ptaków morskich wyróżnia go niepowtarzalny krótki silny, garbaty dziób o wyraźnym bocznym spłaszczeniu i poprzecznych fałdach ma szarą nasadę, a z dalszą częścią opatrzoną w żółte i pomarańczowe pasy (karby). U nasady dzioba znajdują się żółte narośle. Niebieskie płytki rogowe nad i pod okiem. Za nimi ciągnie się czarna linia. Na głowie znajduje się kryza. Nogi pomarańczowe o błonach spiętych błoną pławną, czerwienieją w okresie lęgowym. Szata spoczynkowa podobna, lecz głowa i gardło ciemnieje (są bardziej szare), dziób staje się mniej kontrastowy i traci częściowo wielkość poprzez spłaszczenie boków, a nogi żółte. U młodych maskonurów dziób jest mniej garbaty, węższy i o czerniawym kolorze, przez co upodabniają się do alczyków. Upierzenie dorosłych ptaków przypomina pingwiny, które prowadzą podobny tryb życia związany z morzem i wybrzeżami. Jednak w naturalnym środowisku ptaki te się nie spotykają - maskonury żyją na północnej półkuli, pingwiny tylko na południowej. Ptak ten to znakomity lotnik, nurek i pływak.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 32-35 cm
rozpiętość skrzydeł 50 cm
waga ok. 300-650 g.

Maskonur w locie

Głos

Ptak ten odzywa się tylko na lęgowiskach na sposób świergotania "arr" lub "ou".

Biotop

Jako ptak morski występuje głównie na pełnym morzu, w okresie lęgowym na płaskich bądź skalistych wybrzeża. Szczególnie preferuje wyspy z bogatą warstwą torfowej gleby.

Okres lęgowy

Gniazdo

Osobnik młodociany

Wiosną, w marcu i kwietniu, wyszukuje na gniazdo trawiastych stoków na wyspach i wybrzeżach porośniętych trawą w podłożu żwirowym i kamienistym. Gniazdo prowadzi w głębokiej, wykopanej przez siebie norze. Wygrzebuje ją w ziemi zarówno łapami i dziobem. Ma 2 metry głębokości i kończy się szeroką komorą, wysłana jest trawą i morskimi roślinami. Może też zajmować nory burzyka lub po królikach, jak też szczeliny skalne. Tworzy kolonie dochodzące do kilkudziesięciu tysięcy osobników.

Jaja 

Jeden lęg w roku, głównie w maju samica składa jedno duże jajo barwy białej, z żółtobrązowymi plamkami.

Wysiadywanie i dorastanie

Jajo wysiadywane jest przez okres 38 do 49 dni przez obydwoje rodziców, choć częściej przez samicę. Ptak nie siada na jaju, lecz okrywa je skrzydłem. Pisklęta opuszczają gniazdo po 6 tygodniach. Gdy młode się wylęgną rodzice karmią je przez 40 dni rybami przynoszonymi w dziobie, trzymając je w poprzek. Mają one zwykle wydłużony kształt np. śledzie, stynki czy dobijaki. Po tym czasie dorosłe ptaki opuszczają potomka, który jeszcze przez parę dni daremnie czeka na pokarm. W końcu jednak decyduje się na skok do wody. Od tego czasu samodzielnie zdobywa pokarm łowiąc go pod wodą. Po okresie godowym na przełomie sierpnia i września maskonury odrzucają rogową osłonę dzioba przez co staje się on krótszy.

Maskonur

Pożywienie

Główny pokarm to drobne ryby pływające ławicami, rzadziej bezkręgowce zdobywane podczas nurkowania do kilkudziesięciu metrów. Żywi się też małymi skorupiakami wyławianymi z morza.

Podczas pływania pod wodą skrzydła służą mu za wiosła. W poszukiwaniu dobrych łowisk przemierza często duże odległości, oddalać może się nawet do paru kilometrów od lądu.

Ochrona

Gatunek chroniony.

Człowiek jest odpowiedzialny za zabieranie pokarmu maskonurom. Z jego strony grożą mu też polowania i zwierzęta jakie ze sobą przenosi takie jak szczury, psy, które zagrażają im na lęgowiskach.