Rycyk, szlamik rycyk (Limosa limosa) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny bekasowatych. Występowanie w zależności od podgatunku:
- Limosa limosa limosa – Europa i zachodnia Rosja po górny Jenisej na wschodzie. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, subsaharyjskiej Afryce oraz na Bliskim Wschodzie i w zachodnich Indiach. W Polsce nieliczny ptak lęgowy niżu, rozmieszczony nierównomiernie; lokalnie bywa liczny. Głównymi lęgowiskami są doliny rzeczne w centrum i na wschodzie kraju. Najwięcej rycyków lęgnie się na Bagnach Biebrzańskich oraz w dolinach Narwi, Bugu i Liwca[3] .
- Limosa limosa islandica – Islandia, Wyspy Owcze, Szetlandy i Lofoty. Zimuje na Wyspach Brytyjskich, Półwyspie Iberyjskim i w zachodniej Francji.
- Limosa limosa melanuroides – Syberia, Mongolia, Mandżuria i rosyjski Daleki Wschód. Zimuje w Indiach, Azji Południowo-Wschodniej oraz na Nowej Gwinei i w Australii.
Charakterystyka
- Wygląd zewnętrzny
- Brak dymorfizmu płciowego, lecz samice nieco większe niż samce. W szacie godowej głowa, szyja i górna część piersi rdzawe, potylica i ciemię z ciemnym, podłużnym kreskowaniem, przy czym samica ma mniej jaskrawe barwy. Wierzch ciała brązowordzawy z ciemnymi plamkami, spód ciała biały, na piersi i bokach czarne poprzeczne prążki. Ogon biało-czarny. Na skrzydłach w locie widoczne białe lusterka w postaci szerokich pasów, końcówki lotek czarne. Dziób prosty, żółty z czarnym końcem, nogi ciemne i długie. W szacie spoczynkowej kolor rdzawy zostaje zastąpiony szarością, brzuch jest białawy. Młode są podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, lecz z pewną domieszką koloru rdzawego.
- Podgatunki L. l. islandica i L. l. melanuroides są mniejsze i ciemniejsze, a także mają krótsze dzioby. Ponadto L. l. islandica pozbawiony jest prążków na spodzie ciała i jest bardziej kontrastowo ubarwiony.
- Podobny do niego szlamnik ma krótszy i bardziej zakrzywiony dziób, a upierzenie godowe różowobrązowe. W locie szlamniki nie mają białych pasów na skrzydłach, a koniec ich ogona nie jest czarny.
- Rozmiary
- długość ciała ok. 35–47 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 70–80 cm
- Masa
- ok. 160–500 g
- Głos
- Rycyk poza tokami woła jednosylabowym i powtarzalnym "wed" lub "geg". W czasie toków wydaje ponad gniazdem powtarzające się, wznoszące i opadające "grutyo grutyo grutyo".
Środowisko
Torfowiska, podmokłe łąki, wilgotne części stepu oraz brzegi różnorodnych wód, zarówno stojących, jak i bieżących. W Europie Środkowej występuje na biotopach wtórnych, np. łąkach i polach rzepaku. Na przelotach można spotkać rycyki na terenach przybrzeżnych i obszarach zalewanych.
Pożywienie
Bezkręgowce, m.in. skorupiaki i mięczaki, a także nasiona roślin. Rycyki wyłapują bezkręgowce, sondując dno długim dziobem, stojąc po brzuch w wodzie. Żerują najczęściej na torfowiskach i wrzosowiskach.
Rozród
Okres godowy
- Toki
- Wraz z nadejściem pory gniazdowania, w marcu i kwietniu ptaki wracają parami skojarzonymi na zimowiskach i przeszukują podmokłe łąki, pastwiska oraz pola w pobliżu stawów i suche wrzosowiska. Tym zachowaniem zaczynają się toki. Samiec rzuca się wtedy do przodu i leci prosto około 50 m, po czym lata, machając powoli skrzydłami, nad swoim rewirem. Jednocześnie ogon ma rozpostarty i wydaje donośne okrzyki zgodnie z rytmem swojego lotu. Gdy usiądzie na ziemi, rozpościera ogon i skrzydła, ukazując białe plamy. Zaczyna się taniec wokół samicy, w czasie którego przypada piersią do ziemi, udając wygrzebywanie gniazda.
- Gniazdo
- Na ziemi, na suchszym wzniesieniu lub w kępie turzyc. Jest to jamka wśród traw, rzadziej na gruncie pozbawionym roślinności, wyścielona suchymi liśćmi i źdźbłami. Rycyk gnieździ się gromadnie, choć własnego rewiru broni gwałtownie, bijąc intruza dziobem i łapami.
Okres lęgowy
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu–maju 4 oliwkowobrunatne jaja, ciemno kropkowane.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 21–23 dni przez obydwoje rodziców, zmieniających się na gnieździe 2 razy dziennie.
- Pisklęta
- Młodymi opiekują się oboje rodzice, którzy w tym okresie stają się agresywni i hałaśliwi, reagując żywo na każdego intruza, który znalazł się w ich rewirze. Pisklęta zdobywają zdolność do lotu po 4 tygodniach. W puchu są żółtawobrązowe. Opuszczają wtedy łąki wraz z rodzicami i gromadzą się na mulistych brzegach stawów. Przenoszą się często z jednego stawu na drugi, aż w końcu we wrześniu odlatują na zimowiska.
Status, zagrożenia i ochrona
Całkowitą liczebność w Polsce szacuje się na 6500–7000 par.
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony czynnej.
Notowany spadek liczebności jest skutkiem braku miejsc lęgowych w wyniku osuszania łąk oraz zaprzestania wypasu i wykaszania łąk na bagnach. W krajach, które wdrażają program ochrony ptaków łąkowych (np. w Holandii), rolnictwo stara się dopasowywać gospodarkę, tak by zapewnić spokój rycykowi w czasie lęgów.
Domena | eukarionty |
Królestwo | zwierzęta |
Typ | strunowce |
Podtyp | kręgowce |
Gromada | ptaki |
Nadrząd | neognatyczne |
Rząd | siewkowe |
Rodzina | bekasowate |
Podrodzina | brodźce |
Rodzaj | Limosa |
Gatunek | rycyk |
Nazwa systematyczna | |
Limosa limosa | |
(Linnaeus, 1758) | |
Podgatunki | |
|
|
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) | |
bliski zagrożenia
|
|
Zasięg występowania | |
cały rok lęgowiska zimowiska |