|
|
Wdecki Park Krajobrazowy – jeden z młodszych polskich parków. Został utworzony na mocy Rozporządzenia Nr 52/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 16 lutego 1993 r. Położony na Pojezierzu Południowopomorskim, w środkowo-wschodniej części Borów Tucholskich, w dorzeczu rzeki Wdy i jej dopływów Prusiny, Ryszki i Sobińskiej Strugi. Pod względem administracyjnym Wdecki Park Krajobrazowy znajduje się w całości na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego. Swoim zasięgiem obejmuje dwa powiaty: świecki, w tym gminy Drzycim, Jeżewo, Lniano, Osie i Warlubie oraz powiat tucholski, w tym gminy Cekcyn i Śliwice (łącznie 7 gmin). Ok. 70% powierzchni parku leży na terenie Gminy Osie. Siedziba Zarządu Wdeckiego Parku Krajobrazowego znajduje się w Osiu.
Historia
Po wybudowaniu elektrowni wodnej w Żurze w 1930 r. w wyniku spiętrzenia Wdy i zalania ujściowych odcinków jej dopływów powstał Zbiornik Żurski o powierzchni 440 ha. Spowodowało to podniesienie poziomu wody i połączenie rzeki Wdy z dwoma zalanymi obniżeniami terenu, tj. obecnymi jeziorami Wierzchy i Mukrz. W ten sposób na Zalewie Żurskim powstały liczne, malownicze wyspy. Najbardziej znana z nich to Madera.
Po spiętrzeniu Wdy, ekosystem tego fragmentu Borów Tucholskich uległ zmianie. Stał się siedliskiem nowych gatunków roślin i zwierząt. Dzięki temu obszar ten zwiększył swoje walory turystyczne, zwłaszcza pod względem turystyki wodnej.
Park został utworzony dnia 16 lutego 1993 na podstawie Rozporządzenia Nr 52/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 16.02.1993 r. w sprawie powołania Wdeckiego Parku Krajobrazowego.
Flora
Lasy stanowią ok. 60% powierzchni parku. W zdecydowanej większości są to zbiorowiska boru świeżego, z przewagą drzewostanu w postaci sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej. Na szczególną uwagę wśród rozległych borów sosnowych zasługuje kępa dąbrowy z największym w Europie Środkowej skupiskiem jarzębu brekinii. Licznie reprezentowany jest także bór chrobotkowy oraz bór bagienny. W wyniku działalności człowieka las niegdyś o charakterze puszczańskim przekształcił się w typowy bór. Mimo tego w dolinach rzek i strumieni, na stromych zboczach rzecznych, w zagłębieniach pozostających stale pod wpływem wód powierzchniowych i gruntowych zachowały się lasy liściaste oraz niezwykle rzadkie torfowiska źródliskowe.
Na terenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego występuje wiele interesujących gatunków roślin, m.in. pozostałości szaty roślinnej schyłku okresu lodowcowego:
* borówka bagienna
* bagno zwyczajne Gatunek pod ochroną.svg
* mącznica lekarska Gatunek pod ochroną.svg
Runo leśne pokrywają unikatowe, chronione gatunki roślin, np.:
* wawrzynek wilczełyko Gatunek pod ochroną.svg
* lilia złotogłów Gatunek pod ochroną.svg
oraz wyjątkowo rzadkie porosty, np.:
* granicznik płucnik Gatunek pod ochroną.svg
Spotykane są również cenne gatunki roślin wpisane do Czerwonej Księgi, np.
* trzy gatunki rosiczek
* długolistna Gatunek pod ochroną.svg
* okrągłolistna Gatunek pod ochroną.svg
* pośrednia Gatunek pod ochroną.svg
* storczyk plamisty Gatunek pod ochroną.svg
* wawrzynek wilczełyko Gatunek pod ochroną.svg
* lilia złotogłów Gatunek pod ochroną.svg
* turzyca bagienna Gatunek pod ochroną.svg
* orlik pospolity Gatunek pod ochroną.svg
* widłak jałowcowaty Gatunek pod ochroną.svg
* żurawina błotna
* cis pospolity Gatunek pod ochroną.svg
Od niedawna do listy rzadko spotykanych roślin występujących na terenie parku dopisano arcydzięgiel litwor Gatunek pod ochroną.svg – spotykany głównie na terenach górzystych, m.in. w Sudetach i Karpatach.
Fauna
Zróżnicowanie ekosystemu sprzyja występowaniu rzadkich, nawet w skali kraju, gatunków zwierząt.
Ryby
W bogatej faunie występują ryby, m.in.:
* pstrąg potokowy
* lipień
* sum
* szczupak
* troć jeziorowa
Płazy
Na terenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego żyje poza tym 13 gatunków płazów, m.in.:
* traszka grzebieniasta Gatunek pod ochroną.svg
* grzebiuszka ziemna Gatunek pod ochroną.svg
* kumak nizinny Gatunek pod ochroną.svg
* rzekotka drzewna Gatunek pod ochroną.svg
Gady
Wyróżniono 5 gatunków chronionych gadów:
* padalec pospolity Gatunek pod ochroną.svg
* jaszczurka zwinka Gatunek pod ochroną.svg
* jaszczurka żyworodna Gatunek pod ochroną.svg
* zaskroniec zwyczajny Gatunek pod ochroną.svg
* żmija zygzakowata Gatunek pod ochroną.svg
Ptaki
Obszary podmokłe i bagniste stanowią dobre siedlisko dla wielu gatunków ptaków. Na terenie parku występuje 149 gatunków, z czego pod ochroną jest 113, w tym:
* bocian czarny Gatunek pod ochroną.svg
* gągoł Gatunek pod ochroną.svg
* bielik Gatunek pod ochroną.svg
* kropiatka Gatunek pod ochroną.svg
* biegus zmienny Gatunek pod ochroną.svg
* kania ruda Gatunek pod ochroną.svg
* zimorodek Gatunek pod ochroną.svg
* błotniak stawowy Gatunek pod ochroną.svg
* krogulec Gatunek pod ochroną.svg
* nurogęś Gatunek pod ochroną.svg
Ssaki
Spośród 42 gatunków ssaków żyjących na terytorium Wdeckiego Parku Krajobrazowego, 16 objętych jest ochroną. Są to między innymi:
* bóbr europejski Gatunek pod ochroną.svg
* wydra Gatunek pod ochroną.svg
* ryjówka aksamitna Gatunek pod ochroną.svg
* nocek rudy Gatunek pod ochroną.svg
* borowiec wielki Gatunek pod ochroną.svg
* gacek wielkouch Gatunek pod ochroną.svg
Bory sosnowe zasiedlane są przez stosunkowo niewielką liczbę zwierząt kręgowych. Schronienie dla saren, jeleni, danieli i dzików stanowią więc lasy liściaste i mieszane.
Pomniki przyrody
Natura nieożywiona
| Nr | Opis | Zdjęcie |
|---|---|---|
| 249 | W bliskim sąsiedztwie Wdeckiego Parku Krajobrazowego, na terenie gminy Drzycim, w okolicach miejscowości Leosia znajduje się Kamień św. Wojciecha, zwany również Diabelcem. Jest to jeden z największych głazów narzutowych na Pomorzu. Mierzy 24,5 m w obwodzie. W wykazie zinwentaryzowanych pomników przyrody figuruje pod numerem 249. Głaz leży w obrębie administracyjnym Nadleśnictwa Osie, ale prawnie jest własnością Skarbu Państwa. |  |
| 473 | Głaz narzutowy w Tleniu na terenie gminy Osie. Znajduje się w odległości kilku metrów od linii kolejowej nr 215, tuż za mostem kolejowym nad Wdą, na prawym brzegu Zalewu Żurskiego. W wykazie zinwentaryzowanych pomników przyrody figuruje pod numerem 473. Głaz leży w obrębie administracyjnym Dyrekcji Okręgowych Kolei Państwowych w Gdańsku, ale prawnie jest własnością Skarbu Państwa. |  |
Obiekty architektoniczne
Nad rzeką Wdą, w okolicach wsi Leosia znajduje się betonowo-ceglany most kolejowy o wysokości ok. 27 m oraz punkt widokowy.
Rezerwaty przyrody na terenie parku
* Rezerwat przyrody Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego
* Rezerwat przyrody Dury
* Rezerwat przyrody Jezioro Ciche
* Rezerwat przyrody Jezioro Miedzno
* Rezerwat przyrody Jezioro Piaseczno
Rezerwaty przyrody na obszarach mających według planu znaleźć się na terenie parku
* Rezerwat przyrody Jezioro Martwe
* Rezerwat przyrody Jezioro Łyse
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe na terenie parku
* Zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Dolina Rzeki Ryszki"
* Zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Dolina Rzeki Sobińska Struga"
* Zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Rzeki Prusiny"
Turystyka
Ze względu na obecność rzeki Wdy oraz licznych jezior, obszar Wdeckiego Parku Krajobrazowego jest rozwinięty turystycznie, najbardziej w zakresie turystyki wodnej. Poza tym, na terenie parku zostały wytyczone następujące szlaki piesze lub rowerowe:
"Stu z nieba"
- długość: 58 km
- przebieg: Warlubie – Lipinki – Borsukowo – Orli Dwór – Stara Rzeka – Zazdrość – Sarnia Góra – Śliwiczki – Szlachta
- im. Z. Zyglera
- długość: 18 km
- przebieg: Tleń – Grzybek – Jezioro Wierzchy – Tleń
"Piętaszków"
- długość: 4,5 km
- przebieg: Tleń – Jezioro Wierzchy – Tleń
- "Hoffmana"
- długość: 39 km
- przebieg: Błędno – Stara Rzeka – Tleń – Grzybek – Żur – Gródek – Leosia
"Wszędołazów"
- długość: 30 km
- przebieg: Tleń – Wierzchy – Zdroje – Zielonka – Cekcyn
- "Partyzantów Armii Krajowej"
- długość: 100 km
- przebieg: Stara Huta – Sobiny – Błędno – Brzeźno – Śliwiczki
- "Harcerzy Światowida"
- długość: 10,5 km
- przebieg: Łążek – Czarna Woda – Stara Rzeka
"Cisów Staropolskich"
- długość: 27 km
- przebieg: Tleń – Wierzchy – Jakubowo – Mszano – Rezerwat Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego
- Szlak łącznikowy
- długość: 4 km
- przebieg: Osie – szlak Z. Zyglera
"Ścieżynka Zagłoby"
- długość: 20 km
- przebieg: Tleń – Jezioro Piaseczno – Stara Rzeka – Radańska – Osie – Tleń
Ze względu na obecność rzeki Wdy oraz licznych jezior, obszar Wdeckiego Parku Krajobrazowego jest rozwinięty turystycznie, najbardziej w zakresie turystyki wodnej. Poza tym, na terenie parku zostały wytyczone następujące szlaki piesze lub rowerowe:
- "Stu z nieba"
- długość: 58 km
- przebieg: Warlubie – Lipinki – Borsukowo – Orli Dwór – Stara Rzeka – Zazdrość – Sarnia Góra – Śliwiczki – Szlachta
- im. Z. Zyglera
- długość: 18 km
- przebieg: Tleń – Grzybek – Jezioro Wierzchy – Tleń
- "Piętaszków"
- długość: 4,5 km
- przebieg: Tleń – Jezioro Wierzchy – Tleń
- "Hoffmana"
- "Wszędołazów"
- "Partyzantów Armii Krajowej"
- "Harcerzy Światowida"
- długość: 10,5 km
- przebieg: Łążek – Czarna Woda – Stara Rzeka
- "Cisów Staropolskich"
- długość: 27 km
- przebieg: Tleń – Wierzchy – Jakubowo – Mszano – Rezerwat Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego
- Szlak łącznikowy
- długość: 4 km
- przebieg: Osie – szlak Z. Zyglera
- "Ścieżynka Zagłoby"
- długość: 20 km
- przebieg: Tleń – Jezioro Piaseczno – Stara Rzeka – Radańska – Osie – Tleń