Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy jest parkiem krajobrazowym, który powstał w kwietniu 1997 roku i leży w południowo-wschodniej części województwa małopolskiego, na Pogórzu Wiśnickim (513.34, wg Kondracki, 1994)[1] przynależącym do fliszowych Karpat zewnętrznych (513, wg Kondracki, 1994). Jest częścią Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego, pełniącego funkcję otuliny.
Opis ogólny
Powierzchnia parku wynosi 14 311 ha (teren gmin Nowy Wiśnicz i Lipnica Murowana). Celem utworzenia parku była ochrona wyróżniającego się krajobrazu przyrodniczego i unikalnego krajobrazu kulturowego. Na terenie parku występują bardzo różnorodne obszary o unikatowych walorach krajobrazowych. Oprócz wzgórz, których wysokość przekracza 500 m n.p.m. występują niewielkie i płaskie wzgórza, głębokie doliny rzeczne, strome jary potoków, obszary pól uprawnych, lasy, łaski i torfowiska. Na wzgórzach leśnych występują liczne ostańce skalne, często posiadające kształt grzyba. Różnorodność rzeźby terenu Pogórza Wiśnickiego na tym obszarze pociąga za sobą różnorodność występujących tu ekosystemów i bogactwo gatunków roślin i zwierząt. Bogaty jest też dorobek kultury materialnej tego regionu.
Zabytki kultury materialnej
- Nowy Wiśnicz:
- fortyfikacje i zespół miejski
- zamek w Nowym Wiśniczu z XIV w.
- ratusz w Nowym Wiśniczu
- klasztor z XVII wieku (obecnie więzienie)
- Lipnica Murowana:
- zachowany średniowieczny układ miejski
- kościół parafialny z XIV wieku
- dwór z XIX wieku
- domy podcieniowe w rynku
- Lipnica Dolna – drewniany Kościół św. Leonarda
- Rajbrot - gotycki drewniany kościół pw. Narodzenia NMP
- Stary Wiśnicz – gotycki kościół pw. św, Wojciecha
- zabytki architektury sakralnej w Chronówku czy Królówce
- dobrze zachowane cmentarze z I wojny światowej: nr 299, nr 300, nr 303, nr 308, nr 311, nr 312
Zamek w Nowym Wiśniczu
Kościół św. Leonarda w Lipnicy Dolnej
Przyroda nieożywiona
- Rezerwat przyrody Kamień Grzyb, z głazem w kształcie grzyba o wysokości ok. 7 m znajdujący się w miejscowości Połom Duży na południe od Nowego Wiśnicza
- Kamienie Brodzińskiego – pomnik przyrody, grupa ciekawych kształtem skał zbudowanych z piaskowca istebniańskiego, na wzniesieniu Paprotna, położony na granicy Lipnicy Murowanej i Rajbrotu
- Skałki Chronowskie – pomnik przyrody nieożywionej; piaskowce wychodnie znajdujące się w wierzchowinowych partiach Kobylej Góry (na terenie wsi Chronów, przy granicy z Borówną).
Kamienie Brodzińskiego
Kamienie Brodzińskiego
Skałki Chronowskie
Flora
Występują tu gatunki roślin typowe dla pogórza. Wśród zespołów leśnych dominują: buczyna karpacka, kwaśna buczyna niżowa, grądy i bory mieszane, łęg olszowo-jesionowy, podgórski łęg jesionowy, olszynka karpacka, żyzna jedlina. Wśród gatunków drzew dominują: buk, sosna, dąb i jodła. Wśród nieleśnych zespołów roślinnych występują: młaki turzycowo-mietlicowe i turzycowo-kozłkowe, murawy kserotermiczne oraz zespoły torfowiskowe. Bogaty jest skład gatunkowy roślin. Z ciekawszych gatunków występują: ciemiężyca zielona, dziewięćsił bezłodygowy, goryczka krzyżowa, goryczuszka orzęsiona, lilia złotogłów, podkolan biały, wawrzynek wilczełyko, kukułka szerokolistna i plamista, modrzewnica zwyczajna, gnidosz błotny. Na zacienionych miejscach w lesie znaleźć można paproć pióropusznik strusi, skrzypa olbrzymiego, parzydło leśne, konwalię majową. Ogółem stwierdzono występowanie 45 gatunków roślin chronionych.
Na górze Bukowiec utworzono leśny rezerwat przyrody Bukowiec, w którym wśród dobrze zachowanego drzewostanu znajdują się kwitnące okazy bluszczu pospolitego.
Fauna
Stwierdzono występowanie 119 gatunków chronionych zwierząt, m.in.:
- 5 gatunków płazów: żaba trawna, kumak górski, rzekotka drzewna, ropucha szara, salamandra plamista
- 8 gatunków gadów, czyli wszystkie krajowe gat. z wyjątkiem węża Eskulapa
- ryby: strzebla potokowa, pstrąg źródlany, śliz i in.
- nietoperze: gacek brunatny, gacek wielkouch, mopek Barbastella, mroczek późny, nocek duży, nocek Natterera, podkowiec mały
- ryjówkowate: ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, rzęsorek rzeczek, rzęsorek mniejszy, zębiełek karliczek
- ssaki: gronostaj, łasica, orzesznica, jeż wschodni, wydra, bóbr, dzik, sarna, jeleń szlachetny
- 80 gatunków ptaków, a wśród nich: bocian czarny, grubodziób, pełzacz leśny, sikora czarnogłowa, raniuszek
- bezkręgowce: 6 gatunków biegaczy (m.in. liszkarz tęcznik, kozioróg dębosz), paź żeglarz, paź królowej, mieniak tęczowiec, mieniak strużnik i wiele innych.
Środowisko przyrodnicze na obszarze parku jest w niewielkim tylko stopniu skażone, gdyż brak tu ciężkiego przemysłu i wielkich aglomeracji miejskich, a rolnictwo zbliżone jest do ekologicznego. W ostatnich czasach obserwuje się postępującą naturalizację krajobrazu na terenie parku. Część pól uprawnych bowiem wskutek zaniechania uprawy zarasta lasem lub zamieniona zostaje na łąki i ugory.
Szlaki turystyczne
– z Bochni przez Nowy Wiśnicz, Kamień Grzyb, Paprotną, Rajbrot, górę Łopusze, Przełęcz Widoma-Rozdziele, górę Kamionną z z rezerwatem przyrody Kamionna i Pasierbiecką Górę do Tymbarku.
– z Rajbrotu przez Rogozową i dolinę Piekarskiego Potoku do Lipnicy Murowanej.
– z Rajbrotu przez Dominiczną Górę, Piekarską Górę, Szpilówkę, Bukowiec i Machulec do Czchowa.
Krajobraz. Widok na Pasmo Szpilówki z Rajbrotu
Paprotna